Tensip Zaptı (Tutanağı) Nedir?

Tensip zaptı, diğer bir deyişle tensip tutanağı; davanın açıldığı mahkemenin ilk duruşmadan önce, duruşmaya kadar yapılacak iş ve işlemleri belirlemek için tuttuğu bir tutanaktır. Tensip zaptı, davanın açıldığı mahkemenin hakimi tarafından hazırlanır. Tensip zaptıyla genellikle duruşma günü de belirlenir. Uyap veya e-devlette görünen “tensip zaptı hazırlandı” ibaresi davanın görülmeye başlanması için gerekli hazırlık işlemlerinin yapıldığı anlamına gelmektedir.

UYAP veya E-devlet üzerinde görünen “tensip zaptı hazırlandı” ibaresi, mahkeme hakiminin dava dosyasını incelediğini, yapılacak işleri veya duruşma gününü belirleyen “tensip zaptı” adlı tutanağı hazırladığını gösterir. Yerel mahkemelere açılan tüm davaların görülmeye başlanabilmesi için hakim tarafından bir tensip zaptı (tutanağı) düzenlenmesi zorunludur.

Mahkemelerin tensip zaptı düzenlediği davalar genel olarak ikiye ayrılmaktadır:

1. Hukuk davaları

2. Ceza davaları

1. Hukuk Davalarında Tensip Zaptı Hazırlanması

Hukuk davalarında (boşanma davası, tazminat davası, miras, alacak, tapu iptal davası vb.) düzenlenen tensip zaptı davanın gidişatını önemli ölçüde etkiler. Hukuk davalarında yapılacak işlemlerin dava başlamadan önce bir düzene konulması tensip zaptıyla mümkün hale gelir. Mahkeme tensip zaptı ile şu kararları verebilir:

• Davanın taraflarının birbirlerinin dilekçelerine cevap süresi içinde cevap verebileceklerine tensip zaptında belirtir.

• İlk duruşmaya kadar toplanması gereken delillerin toplanmasına karar verebilir.

• Tarafların her türlü delillerini bildirmesinin taraflardan istenmesine karar verebilir.

• Tarafların veya üçüncü kişilerin yapması gereken başkaca bir yükümlülük varsa bu durumun kendilerine bildirilmesine karar verebilir.

• Duruşma gününü belirleyebilir.

Tensip zaptının tebliğiyle birlikte dava dilekçesi de tebliğ edildiğinden davalının cevap süresi de tensip tutanağının tebliğinden itibaren başlamaktadır.

Hemen belirtelim ki, delillerin gösterilmesi için tensip zaptı ile verilen süre bağlayıcı değildir. Yargılamanın tensip zaptı düzenlenmesinden sonraki aşamalarından biri olan ön inceleme aşamasında dahi delillerin bildirilmesi mümkündür.

Hukuk davalarında basit yargılama usulünün uygulandığı mahkemelerde (İş Mahkemesi, Sulh Hukuk Mahkemesi, Tüketici Mahkemesi, İcra Mahkemeleri vb.) tensip zaptı hazırlanması ile birlikte duruşma günü de belirlenmektedir. Ancak, yazılı yargılama usulünün uygulandığı mahkemeler (Aile Mahkemesi, Asliye Hukuk Mahkemesi, Asliye Ticaret Mahkemesi vb.) öncelikle tarafların karşılıklı dilekçelerini birbirine göndererek bir tarafın dilekçesinin diğer tarafça cevaplanmasından sonra duruşma günü belirlemektedir. Basit veya yazılı yargılama usullerinden hangisi uygulanırsa uygulansın, her iki halde de duruşma gün ve saati belirlendikten sonra, taraflar davetiye ile duruşmaya çağrılır.

2. Ceza Davalarında Tensip Zaptı (Tutanağı) Hazırlanması

Tüm ceza mahkemeleri şüpheli hakkında düzenlenen iddianameyi kabul ettiklerinde, ilk duruşmaya kadar yapılacak işlemleri belirlemek ve şikayetçi ile sanığı duruşmaya çağırmak üzere bir tensip zaptı hazırlar. Sanık tutuklu ise, sanığın tutukluluk halinin devam edip etmeyeceği konusunda da tensip zaptıyla bir karar verilir. Sanık tutuklu ise, tensip zaptıyla tahliye kararı verilmediği takdirde sanığın cezaevinden duruşmaya getirtilmesi için yazı yazılır. Tensip zaptı ile ayrıca varsa tanıklar, bilirkişiler ve işlem tutanağı imzacıları (örneğin, yakalama veya arama tutanağını imzalayanlar) gibi kişiler de duruşmaya çağrılır.

Taraflar da ilk duruşmadan önce mahkeme vasıtasıyla yazı yazdırarak ilgili kurumlardan getirtmek istedikleri belgelerin getirtilebilmesi için tensip tutanağı hazırlanmadan önce gerekli bilgileri ceza mahkemesine sunabilirler. Mahkeme, taraflarca ileri sürülen talebin iddianamedeki olayı ispatlamaya yarayan bir talep olduğunu gördüğünde talebin kabulüne karar vererek ilgili kurumlara yazı yazarak belgelerin gönderilmesini ister.

Ceza davalarında tensip zaptı düzenlemesi gereken bazı ceza mahkemeleri şunlardır:

• Ağır ceza mahkemesi,
• Asliye ceza mahkemesi,
• Çocuk mahkemesi,
• Çocuk ağır ceza mahkemesi,
• Fikri ve sınai haklar ceza mahkemesi

Tensip Zaptı (Tutanağı) Aşaması Ne Kadar Sürer?

Tensip zaptı, esasen mahkemenin duruşmaya yaptığı hazırlıkları içerir. Hukuk davalarında birkaç günde tensip zaptı hazırlanır. Hukuk davalarında genellikle dosyannın incelenmesi daha kolaydır. Mahkeme hakimi dosyayı inceleyerek kısa bir sürede yapılacak işlemleri belirler.

Ceza davalarında iddianamenin kabulü süreci de bulunduğundan, tensip zaptının düzenlenmesi iddianamenin mahkemeye verilmesinden sonra 15-20 günü bulmaktadır. Ceza mahkemesi iddianame kendisine sunulduktan sonra 15 gün içinde iddianamenin iadesine karar verebilir (CMK m.174/1). İddianamenin iade edilmesine karar verildiğinde tesnsip zaptı düzenlenmez. İddianamenin iadesi üzerine savcılık yeniden soruşturma işlemleri yapar. İddianamenin kabulüne karar verildiğinde tensip zaptının mümkün olan en kısa sürede hazırlanması gerekir. Ancak ceza dava dosyalarının bazen çok sanıklı olması veya karmaşık niteliği nedeniyle dosyanın hakim tarafından incelenerek tensip zaptı (tutanağı) hazırlanması zaman alabilir. Örneğin, 50 kişilik bir suç örgütü davasının tensip zaptı iddianamenin gelişinden itibaren 20-30 günde hazırlanabilecekken tek sanıklı bir hırsızlık dosyasının tensip tutanağı birkaç günde hazırlanabilir. Tensip tutanağının hazırlanması konusunda kanunda bir süre sınırlaması bulunmamaktadır.

Tensip Zaptı Hazırlandı Ne Demek?

UYAP veya e-devlet üzerinde görünen “tensip zaptı hazırlandı” ibaresi, dava dosyasının duruşmaya hazırlık işlemlerinin yapıldığını ve çoğunlukla duruşma gününün verildiği anlamına gelmektedir.

Hukuk ve ceza davasının mahkemede hızlı bir şekilde görülebilmesi için gerekli hazırlık işlemlerinin ne olduğu tensip tutanağıyla düzenlendiğinden “tensip zaptı hazırlandı” ibaresi bir takım hazırlık işlemlerinin yapıldığını göstermektedir. Örneğin, ağır ceza mahkemesinde sanığın tutuklu olduğu dosyada dinlenmesi gereken müşteki ve tanıklar hakkında zorla getirme kararı verilmesi tensip zaptıyla kararlaştırılabilir. Bu durum, UYAP’a veya edevlet üzerinde sadece “tensip zaptı hazırlandı” şeklinde bir ibareyle yansımaktadır.

“Tensip Zaptı Hazırlandı Duruşma Günü Verilmedi” İbaresi Ne Anlama Gelir?

Tensip zaptı ile duruşma günü verilmemesi halinde duruşmaya hazırlık işlemlerinin sürdüğü anlamına gelir. Mahkeme tensip zaptını hazırlayıp yapılması gereken işlemleri yapmakta, ancak dosya duruşma yapmak için olgunlaşmadığından duruşma günü vermemektedir. Duruşma günü verilmemesi daha çok yazılı yargılama usulünün uygulandığı mahkemelerde (Aile Mahkemesi, Asliye Hukuk Mahkemesi, Asliye Ticaret Mahkemesi vb.) söz konusu olmaktadır. Mahkeme, tensip zaptını hazırlamasına rağmen duruşma günü vermemişse, dosyanın taraf sayısının çokluğu, dava ve cevap dilekçelerinin taraflara tebliği, toplanacak delillerin çeşitliliği gibi faktörleri dikkate alarak duruşma açmadan daha hızlı bir şekilde işlem yapmayı hedeflemiştir. Duruşma açmadan önce dosyadaki eksiklikleri önemli ölçüde tamamlamak isteyen mahkemenin bu işlemi, UYAP veya e-devlet üzerinde “tensip zaptı hazırlandı duruşma günü verilmedi” şeklinde yansımaktadır.

Tensip Zaptı Kaç Günde Gelir?

Hukuk dosyalarında tensip zaptı hazırlandıktan sonra yaklaşık 1 ay içinde PTT vasıtasıyla ilgilisine tebliğ edilmektedir. Tensip zaptı ilgilinin dosyada bulunan veya dosyaya bildirdiği adresine tebliğ edilmektedir.

Ceza davalarında mahkemenin kanunen tensip zaptını tebliğ etme mecburiyeti yoktur. Bu nedenle uygulamada ceza mahkemeleri tensip zaptını taraflara tebliğ etmezler. Ancak taraflar dilerse tensip zaptının bir suretini ceza mahkemesinden alabilirler.

Tensip Zaptından Sonra İlk Duruşma Ne Zaman Olur?

Türkiye’de duruşma (mahkeme günü) aralıkları oldukça uzundur. Hukuk davalarında tensip zaptı hazırlandıktan yaklaşık 3 ay sonraya ilk duruşma yapılmaktadır. Bazı mahkemelerin yoğunluğuna bağlı olarak bu süre 5-6 aya kadar çıkabilmektedir.

Ceza davalarında, asliye ceza mahkemesi, tutuklu işlerde tensip zaptını hazırladıktan 30-40 gün sonraya duruşma günü verebilmektedir, tutuksuz işlerde duruşma tarihi 3-5 ayı bulabilmektedir. Ağır ceza mahkemesi ise, tutuklu işlerde tensip zaptı hazırlandıktan sonra 2-3 ay içinde ilk duruşmayı yapmaktadır, tutuksuz işlerde duruşma tarihi 3-5 ayı bulmaktadır.

Tensip Zaptıyla Verilen Karar Bir Ara Karar mıdır?

Tensip zaptıyla verilen her türlü karar hukuki niteliği itibariyle birer ara karardır. Tensip zaptıyla bir davanın sonuçlandırılması mümkün değildir. Bu nedenle tensiip zaptıyla alınan her türlü karar ara karardır. Ara kararlar, yargılamayı ilerletmeye yarayan kararlardır. Tensip zaptıyla alınan kararlar da başlangıç aşamasından itibaren yargılamanın sağlıklı yürütülmesine hizmet eder.

Tensip Zaptına İtiraz Edilir mi?

Tensip zaptına bir bütün olarak itiraz edilmesini düzenleyen herhangi bir kural yoktur. Ancak, tensip zaptındaki bazı ara kararlarına itiraz edilebilir. Örneğin, tensip zaptında cezaevindeki tutuklunun tutukluluk halinin devamına karar verildiği takdirde, tutukluluğun devamına itiraz edilebilir (CMK m.104/2).

Hukuk davalarında tensiben verilen ihtiyati tedbir kararı (ihtiyati tedbir kararı ayrıca gerekçeli bir şekilde yazılmak zorundadır) bir ara karar niteliğinde olduğundan, ihtiyati tedbir kararına karşı istinaf başvurusu yapılabilir.

Tensip zaptının delillerin toplanması ve duruşmaya hazırlık işlemlerine itiraz edilemez. Ancak, tensip zaptındaki ara kararların olgusal ve hukuksal temelden yoksun olduğu düşünülüyorsa bu husus mahkeme hakimine açıklanarak ara kararlarını değiştirmesi, genişletmesi veya ortadan kaldırması sağlanabilir.

Tensip Zaptı Gelen Davalı Ne Yapmalı?

Tensip zaptı, açılan davanın mahiyeti, yargılama usulü ve mahkemece alınan ara kararları içermektedir. Tensip zaptı davalıya tebliğ edildiğinde davalının öncelikle tüm dosyanın bir suretini almak için mahkemeden talepte bulunması gerekir. Dava dosyasında davacı tarafından sunulan ve gösterilen delillerde dikkate alınarak davalı tarafından dava dilekçesine karşı bir cevap dilekçesi yazması gerekir. Dava dilekçesine karşı cevap dilekçesi verme süresi tensip zaptıyla birlikte dava dilekçesinin tebliğinden itibaren iki haftadır (HMK m.127/1). Cevap dilekçesiyle birlikte delillerin nelerden ibaret olduğu açıklanmalı, eldeki deliller sunulmalı veya delillerin nerden getirtilmesi gerektiği gösterilmelidir. Cevap dilekçesinin yazılması ve mahkemeye sunulması teknik bilgi gerektirdiğinden bir avukattan hukuki yardım alınması faydalı olacaktır.

Tensip Zaptıyla Kesin Süre Verilir mi?

Tensip zaptıyla bazı işlemler için kesin süre verilmesi mümkün değildir. Örneğin, tarafların tanık listesini sunması için tensip zaptıyla kesin süre verilemez:

Tanık deliline dayanmış ve fakat tanık listesi sunmamış tarafa, tanık listesi sunması için kesin sürenin ön inceleme sonunda verilmesi gereklidir. Tensip zaptında bu yönde verilen kesin süre hukuki sonuç doğurmayacaktır. (Y (K.)22. Hukuk Dairesi 2017/27164 E. , 2020/2062 K.)

Dava şartlarındaki eksiklik gibi bazı hallerde ise mahkemenin tensip zaptıyla kesin süre vermesi zorunluluktur. Örneğin, dava harç ve giderlerinin yatırılmadığı hallerde mahkeme tensip zaptıyla davacıya kesin süre vermelidir:

Mahkeme, dava şartı noksanlığını tespit ederse davanın usulden reddine karar verir. Ancak, dava şartı noksanlığının giderilmesi mümkün ise bunun tamamlanması için kesin süre verir. Bu süre içinde dava şartı noksanlığı giderilmemişse davayı dava şartı yokluğu sebebiyle usulden reddeder (HMK m.115/2).

Tensip Zaptı (Tutanağı) Yargıtay Kararları

Tensip Zaptı (Tutanağı) Dosyaya Konulmalıdır

Tensip zaptı ile birlikte bir kısım duruşma zaptının dosya içinde bulunmadığı gibi UYAP siteminde de kayıtlı olmadığı anlaşılmakla; dosyaya ilişkin tensip zaptı ve duruşma zabıtlarının eksiksiz bir şekilde eklendikten sonra gönderilmesi için dosyanın mahkemesine GERİ ÇEVRİLMESİNE, 17.02.2015 gününde oybirliğiyle karar verildi (Yargıtay 22. Hukuk Dairesi 2013/30757 E. , 2015/5488 K.).

Hükümde tensiben karar verildiği belirtilmesine rağmen, dosya içerisinde tensip tutanağının bulunmadığı tespit edilmiştir. Kısa kararın da yer aldığı tensip tutanağının temin edilerek dosyası içine konulması; tutanağın bulunmaması halinde durumun tutanakla belgelendirilmesi için dosyanın mahkemesine GERİ ÇEVRİLMESİNE 17.09.2012 gününde oybirliği ile karar verildi (Yargıtay 16. Hukuk Dairesi 2012/5664 E. , 2012/6736 K.).

Gerekçeli Verilmesi Gereken Bir Karar Tensip Zaptıyla Verilemez

Dosyanın incelenmesinde ihtiyati haciz talebi hususunda mahkemece tensip zaptı ile karar verildiği anlaşılmaktadır. Gerek Anayasal ve gerekse Yasal mevzuat gereğince mahkemelerin her türlü kararlarının gerekçeli şekilde yazılması zorunlu olduğu gibi esasen Yargıtay temyiz incelemesinin de ancak mahkemenin gerekçeli kararının denetlenmesi suretiyle yapılabilmesi mümkündür. Bu itibarla tedbir hususundaki mahkeme kararının da tensip zaptındaki ara kararı ile değil, ayrıca gerekçeli bir şekilde yazılması gerekir. Bu itibarla mahkemece gerekçeli kararın yazılarak dosyanın temyiz incelemesi yapılması bakımından tekrar Dairemize gönderilmesi için dava dosyasının mahalline geri çevrilmesine karar verilmesi gerekmiştir (Yargıtay 13. Hukuk Dairesi 2014/5249 E. , 2014/4873 K.).

Tensip Zaptıyla Taraflara Tanıkları Bildirme Zorunluluğu Getirilemez

Uyuşmazlık konularının tespit edilmesinden önceki bir aşamada, tarafların tanık listesi sunmalarını beklemek doğru değildir. Bu halde, tanık deliline dayanmış ve fakat tanık listesi sunmamış tarafa, tanık listesi sunması için kesin sürenin ön inceleme sonunda verilmesi gereklidir. Tensip zaptında bu yönde verilen kesin süre hukuki sonuç doğurmayacaktır. Somut olayda davaya cevap dilekçesinde açıkça tanık deliline dayanılmıştır. Mahkemece davacı tarafa tanık listesini sunmak üzere tensip zaptı ile birlikte iki haftalık kesin süre verilmiştir. Mahkemece taraflara verilen kesin süre içerisinde tanık listesi sunulmadığı belirtilerek dinlenilmelerine yer olmadığına karar verilmiştir. Bu halde, henüz uyuşmazlık konusu tespit edilmeden tensip zaptı ile davalıya tanık listesi sunmak için verilen süre hukuki sonuç doğurmayacaktır. Mahkemece yazılı gerekçe ile davalı tanıklarının dinlenilmemesi hatalıdır. Davacı tanıkları usulünce duruşmaya çağrılarak dinlenilmeli ve tüm dosya kapsamındaki delil durumu gözönüne alınarak yeniden değerlendirilmelidir (Yargıtay 9. Hukuk Dairesi 2016/25371 E. , 2020/9600 K.).

Tensip Zaptıyla Duruşma Günü Belirlendikten Sonra Basit Yargılama Usulü Uygulanamaz

Sanık hakkında taksirle yaralama suçundan 17.02.2023 tarihli iddianame ile dava açıldığı, mahkemece 19.04.2023 tarihli tensip zaptı ile duruşma gününün 06.09.2023 tarihi olarak belirlendiği, sanığın 12.06.2023 tarihli dilekçesi ile hakkında basit yargılama usulünün uygulanmasına yönelik talepte bulunduğu, mahkemenin 07.07.2023 tarihli ek kararı ile CMK’nın 251/1-2.cümle uyarınca duruşma günü belirlendikten sonra basit yargılama usulünün uygulanamayacağından sanığın talebinin reddine karar verildiği, sanığın ek karara itirazını inceleyen merci Bursa 16. Asliye Ceza Mahkemesinin 06/09/2023 tarihli ve 2023/547 değişik iş sayılı kararı ile sanık hakkında tensiben basit yargılama usulünün uygulanmasına karar verilmesi gerekirken gerekçesiz olarak bu usulün uygulanmadığı gerekçesiyle itirazın kabulüne karar verilmiş ise de,

08/07/2021 tarihli ve 7331 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ile 5271 sayılı Kanunun 251. maddesinin 1. fıkrasına eklenen cümle ile duruşma günü belirlendikten sonra basit yargılama usûlünün uygulanamayacağının hüküm altına alındığı bu kapsamda incelenen dosyada 19.04.2023 tarihli tensip zaptında basit yargılama usûlünün uygulanıp uygulanmayacağı hususunda bir değerlendirme yapılmaksızın duruşma gününün belirlendiği ve CMK’nın 251/1-2. cümle uyarınca duruşma günü verildikten sonra basit yargılama usulü uygulanamayacağı kaldı ki basit yargılama usulününü uygulanıp uygulanmayacağı hususunun yargılamayı yapan mahkemenin takdirinde olduğu gözetilmeden, itirazın reddi yerine kabulüne karar verilmesi karar verilmesi Kanun’a aykırı olup Kanun yararına bozma talebi yerinde görülmüştür (Yargıtay 12. Ceza Dairesi 2024/4254 E. , 2025/186 K.)

Asliye Ceza Mahkemesi Tensip Zaptıyla Karar Veremez

Hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararının kesinleşmesinden sonra hükmün açıklanmasını gerektiren koşulların oluşup oluşmadığının tespiti bakımından, duruşma açılarak sanığa meşruhatlı davetiye çıkarılarak duruşmadan haberdar edilmesi gerektiği gözetilmeden, böyle bir tebligat yapılmadan ve duruşma açılmadan tensip zaptı ile dosya üzerinden yargılama yapılmak suretiyle sanığın savunma hakkının kısıtlanması, bozma nedenidir (Yargıtay 8. Ceza Dairesi 2021/4938 E. , 2021/23236 K.).

Tensip Zaptı (Tutanağı) Örnekleri