Akaryakıt (Petrol) Kaçakçılığı Suçu Nedir?

Akaryakıt kaçakçılığı suçu, belirli bir seviyenin altında ulusal marker içeren veya hiç içermeyen akaryakıtın (benzin, motorin, biodizel vb.) gümrük işlemlerine tabi tutulmaksızın yurda sokulması veya yurtiçinde ticari amaçla kaçak akaryakıt üretilmesi, satılması, nakledilmesi, bulundurulması, depolanması veya satın alınması vb. gibi fiillerin işlenmesi ile oluşur (5607 s.k md.3/11). Akaryakıt kaçakçılığı suçuna “petrol kaçakçılığı suçu” da denilmektedir.

Türkiye petrol piyasasında bir akaryakıtın kaçak olup olmadığı ulusal marker uygulaması ile tespit edilmektedir. Ulusal marker, Türkiye’de dolaşıma giren benzin, motorin türleri ve biyodizele enjekte edilen bir kimyasal maddedir. Enerji Piyasası Düzenleme Kurumunun belirlediği seviyede akaryakıta enjekte edilen marker petrol piyasasının denetlenmesini sağlamaktadır. Özellikle akaryakıt istasyonlarında yapılan denetimler neticesinde ulusal marker bulunmayan benzin veya dizel yakıt “kaçak akaryakıt” olarak değerlendirilmektedir.

Akaryakıt olarak kullanılmaya müsait olan solvent, madeni yağ, baz yağ vs. petrol ürünlerinin de akaryakıt olarak kullanılacağı tespit edildiğinde, bu petrol ürünleriyle işlenen fiiller de “akaryakıt kaçakçılığı suçu” çerçevesinde değerlendirilir.

Akaryakıt Kaçakçılığı Suçunun Unsurları ve Cezası

Ülkeye Kaçak Akaryakıt Sokma Suçu ve Cezası: Kaçak petrolü (kaçak mazot, benzin, biodizel vs.) gümrük işlemlerine tabi tutmaksızın Türkiye’ye sokan kişi, 3 yıldan 10 yıla kadar hapis ve 20 bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılır. Kaçak akaryakıtın, gümrük kapıları dışında ülkeye sokulması halinde, verilecek ceza üçte birinden yarısına kadar artırılır (5607 sayılı K. m. 3/11, m.3/10, m.3/1).

Aldatıcı işlem ve davranışlarla gümrük vergilerini kısmen veya tamamen ödemeksizin kaçak akaryakıtı ülkeye sokan kişi 4 yıldan 10 yıla kadar hapis cezası ve 20 bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılır (5607 sayılı K. md.3/10 atfıyla 2. Fıkra).

Petrol (akaryakıt) kaçakçılığı suçunda suç konusu kaçak akaryakıtın değerinin fahiş olması, yani yüksek olması halinde faile verilecek cezalar yarısından bir katına kadar arttırılır (5607 sayılı K. md.3/22).

Suça teşebbüs, icra hareketlerine başlanılması ancak failin iradesi dışındaki sebeplerle suçun tamamlanamamasıdır. Suça teşebbüs halinde failin cezası belli oranlarda indirilmektedir. Petrol kaçakçılığı suçu açısından teşebbüs hükümleri uygulanmaz. Yani, failin eylemi teşebbüs aşamasında kalsa bile, fail, eylem tamamlanmış gibi cezalandırılır (5607 sayılı K. md.3/21).

Kaçak Akaryakıt Üretme, Bulundurma, Nakletme, Satma veya Satın Alma Suçu ve Cezası: Ulusal marker uygulamasına tabi olup da, Enerji Piyasası Düzenleme Kurumunun belirlediği seviyenin altında ulusal marker içeren veya hiç içermeyen akaryakıtı;

• Ticari amaçla üreten, bulunduran veya nakleden,
• Satışa arz eden veya satan,
• Bu özelliğini bilerek ve ticari amaçla satın alan,

kişi iki yıldan beş yıla kadar hapis ve yirmi bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılır(5607 sayılı K. md.3/11).

Petrol Ürünlerini Dönüştürerek Kaçak Akaryakıt Üretme, Piyasaya Sürme ve Satın Alma Suçu: Enerji Piyasası Düzenleme Kurumundan izin alınmadan; akaryakıt haricinde kalan solvent, madeni yağ, baz yağ, asfalt ve benzeri petrol ürünlerinden akaryakıt üreten veya bunları doğrudan akaryakıt yerine ikmal ederek üreten, satışa arz eden, satan, bulunduran, bu özelliğini bilerek ticari amaçla satın alan, taşıyan veya saklayan kişi, iki yıldan beş yıla kadar hapis ve yirmi bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılır (5607 sayılı K. md.3/12).

Solvent, madeni yağ, baz yağ, asfalt ve benzeri petrol ürünlerinin şekilde, nerede, nasıl bulunduruldukları ve yakalandıkları, savunma ve tüm dosya kapsamı bir bütün olarak değerlendirilip, bu ürünlerin akaryakıt vasfında kullanılacağı kanaatine varıldığında “kaçak akaryakıt suçu” hükümleri çerçevesinde soruşturma yapılması gerekir.

Her türlü üretim, iletim ve dağıtım hatları dahil olmak üzere sıvı veya gaz halindeki hidrokarbonlarla, hidrokarbon türevi olan yakıtları nakleden boru hatlarından, depolarından veya kuyulardan kanunlara aykırı şekilde alınan ürünleri satışa arz eden, satan, bulunduran, bu özelliğini bilerek ticarî amaçla satın alan, taşıyan veya saklayan kişi, iki yıldan beş yıla kadar hapis ve yirmi bin güne kadar adlî para cezası ile cezalandırılır (5607 sayılı K. md.3/13).

Özellikle belirtelim ki, halk arasında 10 numara yağ olarak bilinen, akaryakıta dönüştürülmüş petrol ürünü de uygulamada kaçak petrol olarak değerlendirilmektedir.

Kaçak Akaryakıt veya Sahte Ulusal Marker Elde Etmek İçin Sistem Kurma Suçu ve Cezası: Kaçak akaryakıt veya sahte ulusal marker elde etmeye, satmaya ya da herhangi bir piyasa faaliyetine konu etmeye yarayacak şekilde lisansa esas teşkil eden belgelerde belirlenenlere aykırı olarak sabit ya da seyyar tank, düzenek veya ekipman bulunduranlar iki yıldan beş yıla kadar hapis ve yirmi bin güne kadar adlî para cezası ile cezalandırılır (5607 sayılı K. md.3/14).

Ulusal markeri yetkisiz olarak üreten, satışa arz eden, satan, yetkisiz kişilerden satın alan, kabul eden, bu özelliğini bilerek nakleden veya bulunduranlar, iki yıldan beş yıla kadar hapis ve yirmi bin güne kadar adlî para cezası ile cezalandırılır. Ulusal markerin kimyasal özelliklerini taşımasa bile, bu madde yerine kullanılmak amacıyla üretilen kimyasal terkipler hakkında da bu fıkra hükmü uygulanır (5607 sayılı K. md.3/15).

Akaryakıt Kaçakçılığı Suçunda Müsadere

Müsadere, işlenen bir suç ile ilgili belirli bazı eşya veya kazançların mülkiyetinin devlete aktarılması olarak tanımlanabilir. Petrol kaçakçılığı suçunda kullanılan, otomobil, kamyon, tanker, tır dorsesi vs. araçlar da müsadereye konu olabilir.

Ancak, akaryakıt kaçakçılığı suçunda kullanılan aracın müsadere edilebilmesi için suça konu nakil aracının niteliği ve kaçak petrolün hacim ve miktar itibari ile aracın taşıma kapasitesinin ağırlıklı bölümünü oluşturup oluşturmadığı, nakil aracında gizli bölme ya da tertibatın yer alıp almadığı, ayrıca davaya konu eşya ve nakil aracının değerleri göz önüne alınmalıdır. Nakil aracının müsaderesinin işlenen suça göre daha ağır neticelere neden olacağı ve bu sebeple 5237 Sayılı TCK’nın 54/3. maddesi uyarınca hakkaniyete aykırılık söz konusu olacaksa müsadere kararı verilemez.

Cezanın Arttırılması veya İndirilmesi Nedenleri

Yukarıdaki fıkralarda tanımlanan suçların konusunu oluşturan eşyanın değerinin fahiş olması hâlinde, verilecek cezalar yarısından bir katına kadar artırılır.

Eşyanın değerinin hafif olması hâlinde verilecek cezalar yarısına kadar, pek hafif olması hâlinde ise üçte birine kadar indirilir. (5607 s.Kanun m.3/22)

Akaryakıt Kaçakçılığı Suçunda Etkin Pişmanlık

Etkin pişmanlık, failin işlediği fiil nedeniyle pişman olması ve suçun sebep olduğu zararı gidermesi halinde fail hakkında ceza indirimi yapılmasını sağlayan bir maddi ceza hukuku kurumudur. Petrol kaçakçılığı suçuna iştirak etmiş olan kişi; resmi makamlar tarafından haber alınmadan önce, fiili, diğer failleri ve kaçak akaryakıtın saklandığı yerleri merciine haber verirse, verilen bilginin, faillerin yakalanmasını veya kaçak petrolün ele geçirilmesini sağlaması halinde cezalandırılmaz. Haber alındıktan sonra fiilin bütünüyle ortaya çıkmasına hizmet ve yardım eden kişiye verilecek ceza üçte iki oranında indirilir (5607 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu md.5).

5607 sayılı Kanunun 3. maddesinde tanımlanan (Yedinci fıkrası hariç) kaçakçılık suçlarından birini işlemiş olan kişi, etkin pişmanlık göstererek suç konusu eşyanın gümrüklenmiş değerinin iki katı kadar parayı Devlet Hazinesine;

a) Soruşturma evresi sona erinceye kadar ödediği takdirde, hakkında bu Kanunda tanımlanan kaçakçılık suçlarından dolayı verilecek ceza yarı oranında,

b) Kovuşturma evresinde hüküm verilinceye kadar ödediği takdirde, hakkında bu Kanunda tanımlanan kaçakçılık suçlarından dolayı verilecek ceza üçte bir oranında, indirilir. Bu husus, soruşturma evresinde Cumhuriyet savcısı tarafından şüpheliye ihtar edilir. Soruşturma evresinde ihtar yapılmaması hâlinde kovuşturma evresinde hâkim tarafından sanığa ihtar yapılır.

Bu fıkra hükmü, mükerrirler hakkında veya suçun bir örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenmesi hâlinde uygulanmaz (Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu m.5).

Yargıtay’a göre, ödemeye bağlı indirim nedeni olarak öngörülen etkin pişmanlık hükmünün uygulanabilmesi için şu şartların birlikte gerçekleşmesi gerekir:

1. 5607 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanununun, 7. fıkrası hariç olmak üzere 3. maddesinde tanımlanan suçlardan birinin işlenmiş olması,

2. Soruşturma aşaması sona erinceye kadar suç konusu eşyanın gümrüklenmiş değerinin iki katı kadar paranın Devlet Hazinesine ödenmesi,

3. Failin kaçakçılık suçundan mükerrir olmaması,

4. Kaçakçılık fiilinin bir örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenmemiş olması.

Adli Para Cezasına Çevirme, Erteleme ve Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması

Adli para cezası, işlenen bir suça karşılık hapis cezasıyla birlikte veya tek başına uygulanabilen bir yaptırım türüdür. Akaryakıt kaçakçılığı suçu nedeniyle hükmedilen hapis cezası adli para cezasına çevrilemez.

Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması (hagb), sanık hakkında hükmolunan cezanın belli bir denetim süresi içerisinde sonuç doğurmaması, denetim süresi içerisinde belli koşullar yerine getirildiğinde ceza kararının hiçbir sonuç doğurmayacak şekilde ortadan kaldırılması davanın düşmesine neden olan bir ceza muhakemesi kurumudur. Etkin pişmanlık hükümleri uygulanmadığı müddetçe akaryakıt kaçakçılığı suçu nedeniyle hükmedilen hapis cezası hakkında hagb kararı verilemez.

Erteleme, mahkeme tarafından belirlenen cezanın cezaevinde infaz edilmesinden şartlı olarak vazgeçilmesidir. Etkin pişmanlık nedeniyle indirim uygulanmadığı müddetçe petrol kaçakçılığı suçu nedeniyle hükmedilen hapis cezasının ertelenmesi de mümkündür.

Suçun Şikayet Süresi, Zamanaşımı ve Görevli Mahkeme

Akaryakıt kaçakçılığı suçu, şikayete tabi bir suç değildir. Herhangi bir şekilde suçun işlendiği savcılık tarafından öğrenildiğinde kendiliğinden soruşturma başlatılmalıdır. Uygulamada bu şekilde soruşturma yapılarak açılan davalara “kamu davası ” denilmektedir. Suçun soruşturulması için herhangi bir şikayet süresi olmamasına rağmen temel suçun dava zamanaşımı süresi 8 yıl olup suçun işlendiği tarihten itibaren 8 yıl geçmeden işlenen suç savcılığa bildirilmelidir. Aksi takdirde, dava zamanaşımı süresi dolacağından suç ile ilgili soruşturma yapılamayacaktır.

Petrol kaçakçılığı suçu nedeniyle yapılan yargılamalar asliye ceza mahkemesi tarafından yerine getirilir.

Akaryakıt (Petrol) Kaçakçılığı Suçu Yargıtay Kararları

Ticari Amaçla Marker Seviyesi Geçersiz Akaryakıt Satın Alma

5015 Sayılı Petrol Piyasası Kanunu ve 5607 Sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanununda hiç ya da yeterli seviyede ulusal marker içermeyen akaryakıtın bu özelliği bilinerek satın alınmasının suç teşkil edebilmesi için failin ticari amaçla satın almış olması şartı aranmış ancak “ticari amaçla satın alma” kavramından ne anlaşılması gerektiği hususunda bir tanımlamaya yer verilmemiştir.

Sanığın ticari bir şirket adına kayıtlı olup fiilen sahibi olduğu ve işletmeciliğini yaptığı yolcu otobüsünü Van ilinde tamir ettirdikten sonra servise çıkmak için Muş iline geri götürdüğü sırada ismini vermekten kaçındığı yol kenarındaki bir akaryakıt istasyonundan otobüsün hem orijinal, hem de ruhsata kayıtlı bulunmayan ek bir deposunu dolduracak biçimde toplam 300 Litre faturasız ve ulusal marker içermeyen akaryakıt satın aldığı somut olayda; akaryakıtın servise çıkacak olan ticari faaliyete tahsisli yolcu otobüsü için alınması, miktarı, bir kısmının ruhsata aykırı biçimde sonradan yaptırılmış ek depoda ele geçirilmesi hususları birlikte gözetildiğinde sanığın marker seviyesinin geçersiz olduğunu bildiği motorini şahsi ihtiyacı için değil ticari amaçla satın aldığı kabul edilmelidir (Yargıtay CGK - Karar: 2016/54).

Kaçak Akaryakıt Taşıyan Arabanın Müsaderesi

Sanığa ait olduğu anlaşılan, ele geçen kaçak ve ulusal marker seviyesi geçersiz akaryakıtın miktarı ile davaya konu nakil aracının niteliği dikkate alındığında davaya konu eşyanın, hacim ve miktar itibari ile aracın taşıma kapasitesinin ağırlıklı bölümünü oluşturmadığı, nakil aracında gizli bölme ya da tertibatın yer almadığı ayrıca davaya konu eşya ve nakil aracının değerleri göz önüne alındığında nakil aracının müsaderesinin işlenen suça nazaran daha ağır sonuçlar doğuracağı ve bu sebeple 5237 Sayılı TCK’nın 54/3. maddesi uyarınca hakkaniyete aykırılığın bulunduğu anlaşılmakla, müsadere koşullarının oluşmadığı tespit edilen davaya konu nakil aracının iadesi yerine yazılı şekilde müsaderesine karar verilmesi hukuka aykırıdır (Yargıtay 7. Ceza Dairesi - Karar: 2016/8895).

Akaryakıt Kaçakçılığı Suçunda Suç Konusunun Bedeli Hazineye İrat Kaydedilir

Soruşturma aşamasında, Sulh Ceza Mahkemesi’nin kararı ile davaya konu akaryakıtın tasfiyesine karar verildiği anlaşılmakla, 5015 Sayılı Kanun’un Ek 5/1-2. cümle maddesi uyarınca davaya konu akaryakıtın müsaderesine, ancak, tasfiye işlemi gerçekleştirilmiş ise tasfiye bedelinin hazine adına irat kaydına karar verilmesi gerektiğinin gözetilmemesi hukuka aykırıdır (Yargıtay 7. Ceza Dairesi - Karar: 2016/8658).

Davaya konu kaçak akaryakıt hakkında 09.01.2013 tarihinde tasfiye kararı verildiğinin anlaşılması karşısında, akaryakıt tasfiye edilmiş ise tasfiye bedelinin hazine adına irad kaydına, tasfiye edilmemiş ise 5607 Sayılı Kanun’un 13. maddesi yollamasıyla 5237 Sayılı TCK.nun 54. maddesi uyarınca müsaderesine karar verilmesi gerektiğinin gözetilmemesi hukuka aykırıdır (Yargıtay 7.Ceza Dairesi - Karar: 2016/8609).

Kaçakçılılık Suçu ve Petrol Piyasası Kanununa Muhalefet Suçu

Kaçağa konu eşyanın, gümrük kapısından veya sınırdan yurda sokulmak istenirken ya da hemen sonrasına veya bu eylemlerin kesintiye uğramadan devamı sırasında yakalanması halinde, eyleminin 5607 Sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanununun kapsamında kalacağı ve buna göre suça konu 90 litre kaçak gazyağının jelikanlar içerisinde suç tarihinde nakil vasıtası olarak kullanılan atlarla, İran İslam Cumhuriyeti ülkesinden ülkemize 4458 Sayılı Kanun’un 33 ve Gümrük Yönetmeliğinin 72. maddelerinde öngörülen şekilde faaliyet gösteren gümrük bölgesi giriş çıkış ile gümrük işlemlerinin yapıldığı kapılar dışından, yani sınırdan yurda sokulmasından hemen sonra takip üzerine yakalandığı anlaşılmakla suça sürüklenen çocuğun eyleminin 5607 Sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu’nun 3/1.maddesi kapsamında kaldığı gözetilmeden yazılı şekilde 5015 Sayılı Petrol Piyasası Kanununa muhalefetten hüküm kurulması kanuna aykırıdır (Yargıtay 7. Ceza Dairesi - Karar: 2016/7849).

Akaryakıt Kaçakçılığı Suçunda Kaçak Akaryakıtın Miktarı ve Alt Sınırdan Ceza Tayini

Mahkemece temel cezanın belirlenmesindeki gerekçede, 61.maddesindeki bir kısım ifadeler yazılmış olmakla beraber, somut olayla ilişkilendirilebilecek hususiyetin bulunmadığı, özellikle kaçak eşyanın miktarı itibarıyla suç konusunun önem ve değerine göre, cezaların şahsiliği ve uygulamada birliğin sağlanması bakımından, benzer olaylarla mukayese edildiğinde, daha çok miktarda akaryakıt kaçakçılığı yapanlarla daha az miktarda kaçakçılık yapanlar arasında hakkaniyete uygun, adil bir ceza tayin edebilmek bakımından, 1377 litre akaryakıt kaçakçılığı yapan sanığın hapis cezası asgari hadden tayin edildiği halde, aynı gerekçe ile gün adli para cezasının teşdiden verilerek dosya içeriğine uygun düşmeyen ve yasal olmayan gerekçeyle asgari hadden uzaklaşılarak fazla miktarda ceza tayini hukuka aykırıdır (Yargıtay 7. Ceza Dairesi - Karar: 2016/1307).

Gümrük Kapısından Geçtikten Sonra Arabada Kaçak Akaryakıt Yakalanması

Güvenlik güçlerince yol kontrolünde şüpheli görülen …. plakalı araç durdurulmuş, önleyici arama kararı kapsamında yapılan aramada aracın sonradan yapılmış orijinal olmayan deposundan dava konusu marker seviyesi geçersiz 130 litre akaryakıtın ele geçirildiği, sanığın aşamalardaki beyanında bu akaryakıtı yurtdışından getirdiğini beyan etmesi karşısında; kaçağa konu motorinin, gümrük kapısından veya sınırdan yurda sokulmak istenirken ya da hemen sonrasında veya bu eylemlerin kesintiye uğramadan devamı sırasında yakalanması durumunda atılı eylemin kül halinde 5607 sayılı Yasa’nın 3/1. maddesinde düzenlenen suçu oluşturacağı gözetilerek, sanığın gümrük giriş-çıkış kayıtları incelenip sonucuna göre sanığın hukuki durumunun değerlendirilmesi gerektiği gözetilmeden, eksik inceleme ve araştırma sonucu yazılı şekilde hüküm tesisi hukuka aykırıdır (Yargıtay 7. Ceza Dairesi - Karar: 2015/21877).

Ticari Nitelikte Kaçak Akaryakıt Yakalanması

Dava konusu akaryakıtın sanığın servis aracında ele geçmesi ve sanığın aşamalı savunmalarında “kendisinin S.. Köyüne çalışan servis minibüsünün şoförü olduğunu, bahse konu akaryakıtı tanımadığı kişilerce kendisine teslim edildiğini ve köy yolunda kendisinden alınacağını” beyan etmiş ise de sözünü ettiği kişilerle ilgili bilgi verememesi karşısında, akaryakıtın da ticari mahiyette olduğunun kabulü gerektiğinden sanığın mahkumiyeti yerine yazılı şekilde beraatine karar verilmesi hukuka aykırıdır (Yargıtay 7. Ceza dairesi - Karar: 2014/16179).

Kaçak Mazot (Motorin) Menşei Araştırılmadan Karar Verilemez

Tankerde ele geçirilen mazotla ilgili olarak Tüpraş tarafından düzenlenen 27.07.1999 günlü raporda, akaryakıtın Tüpraş motorin şartnamesine uygun olmadığının belirtildiği cihetle, eşyanın yabancı menşeli olduğu anlaşıldığından, dava konusu eşyanın dayanağı olduğu öne sürülerek ibraz edilen 03.04.1999 gün ve 98309 sayılı faturayla ilgili olarak, ithale kadar inilmek suretiyle zincirleme menşe araştırmasının tamamlanması ve ilgili gümrük idarelerinden gümrük giriş beyannameleri tüm ekleriyle birlikte getirtilip, dava konusu eşyalar ve tüm belgeler konusunda uzman bilirkişiye tevdi edilerek, ayniyet tespiti ile sonucuna göre eşyalar yönüyle bir hüküm kurulması gerektiği gözetilmeden, eksik inceleme sonucu mazotun iadesine karar verilmesi hukuka aykırıdır (Yargıtay 7. Ceza Dairesi - 2008/1238 Karar).

Akaryakıt ve petrol kaçakçılığı suçu, özel bir kanun olan 5607 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu’nda düzenlendiğinden, bu kanun ile TCK (ceza kanunu) hükümleri uygulanırken bazı hatalar yapıldığı görülmektedir. Bu nedenle, bu şekildeki kaçakçılık suçları nedeniyle savunmanın bir ceza avukatı vasıtasıyla yapılması gerekir.

Avukat Baran Doğan