Kişinin Hatırasına Hakaret Suçu Nedir? (TCK 130)

Kişinin hatırasına hakaret suçu; ölen bir kimsenin hatırasına en az üç kişiyle ihtilat ederek hakaret edilmesi veya bir ölünün ceset veya kemiklerinin alınması ile ceset veya kemikler hakkında aşağılayıcı hareketlerde bulunma şeklinde fiiller işlenmesiyle meydana gelir.

Kişinin hatırasına hakaret suçu, TCK m.130’da “Şerefe Karşı Suçlar” bölümünde düzenlenmiştir.

Kişinin Hatırasına Hakaret Suçunun Unsurları ve Cezası

Kişinin hatırasına hakaret suçunun cezası şu şekildedir (TCK m.130):

• Bir kimsenin öldükten sonra hatırasına en az üç kişiyle ihtilat ederek hakaret eden kişi, üç aydan iki yıla kadar hapis veya adlî para cezası ile cezalandırılır. Ceza, hakaretin alenen işlenmesi halinde, altıda biri oranında artırılır (TCK m.130/1).

• Bir ölünün kısmen veya tamamen ceset veya kemiklerini alan veya ceset veya kemikler hakkında tahkir edici fiillerde bulunan kişi, üç aydan iki yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır (TCK m.130/2).

TCK m.130/1’de yer alan ölen kişinin hatırasına hakaret suçu, en az 3 kişiyle ihtilat edilerek işlenebilir. Yani, suçu işleyen kişinin kendisi dışında 3 kişinin daha hakaret teşkil eden fiili görmesi veya duyması gerekir. TCK m.130/1’deki kişinin hatırasına hakaret suçu şu şekillerde işlenebilir:

• Ölenin hatırasına sövme suretiyle hakaret etme (Örneğin, şerefsiz, haysiyetsiz, alçak herif vb. sözler söylemek),

• Ölenin şeref ve saygınlığını zedeleyecek somut bir olgu veya durum isnadı suretiyle hakaret etme (Örneğin, rüşvetçiydi, hırsızlık yaptı vb. sözler sarfetmek)

• Herhangi bir davranışla ölenin hatırasına hakaret etme (Örneğin, mezarına işeme).

TCK m.130/2’de düzenlenen kişinin hatırasına hakaret suçu ise iki seçimlik hareketle işlenebilir:

• Bir ölünün kısmen veya tamamen ceset veya kemiklerini bulunduğu yerde alma suretiyle hakaret etme (Örneğin, ölüyü mezardan çıkarma)

• Ceset veya kemikler hakkında aşağılayıcı fiillerde bulunma suretiyle hakaret etme (Örneğin, cesede tükürme, cinsel ilişkide bulunma vb).

TCK m.130/2’deki suçun işlenebilmesi için fiilin doğrudan ceset veya kemiklere karşı işlenmesi gerekir. Bir kimsenin mezarına veya mezar taşına yönelik fiiller, ceset veya kemiklere yönelik olmadığından, birinci fıkradaki suçu veya ibadethanelere veya mezarlıklara zarar verme suçu oluşturabilir.

Kişinin Hatırasına Hakaret Suçunda Aleniyet: Hakaretin alenen işlenmesi halinde ceza 1/6 oranında ayrıca arttırılacaktır. Örneğin, bir tv programında veya bir caddede bağırarak ölene hakaret etmek, kişinin hatırasına hakaret suçunun aleni bir şekilde işlenmesine neden olur. Aleniyetin gerçekleşmesi için olay yerinde başkalarının bulunması yeterli değildir. Hakaret konusu söz veya davranışın belirlenemeyen sayıda kişi tarafından görülme, duyulma ve algılanabilme olasılığının bulunması halinde alenen hakaret suçu işlenmiş olur. Hakaret suçunda aleniyetin gerçekleşmesi için herhangi bir sınırlama olmaksızın herkese açık olan yerlerde işlenmesi şarttır.

Adli Para Cezasına Çevirme, Erteleme ve Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması

Adli para cezası, işlenen bir suça karşılık hapis cezasıyla birlikte veya tek başına uygulanabilen bir yaptırım türüdür. TCK m.130/1’deki kişinin hatırasına hakaret suçu nedeniyle hükmedilen hapis cezaları adli para cezasına çevrilemez. Çünkü, adli para cezası bu suçta seçimlik ceza olarak düzenlendiğinden mahkemenin seçimlik cezalardan hapis cezasını seçtikten sonra, bu cezayı adli para cezasına çevirmesi hukuken mümkün değildir. TCK m.130/2’de yer alan ölünün cesedi veya kemiklerini alma/tahkir etme fiilleri nedeniyle hükmedilecek hapis cezası adli para cezasına çevrilebilir.

Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması sanık hakkında hükmolunan cezanın belli bir denetim süresi içerisinde sonuç doğurmaması, denetim süresi içerisinde belli koşullar yerine getirildiğinde ceza kararının hiçbir sonuç doğurmayacak şekilde ortadan kaldırılması davanın düşmesine neden olan bir ceza muhakemesi kurumudur. Kişinin hatırasına hakaret suçu nedeniyle hükmedilen hapis cezası hakkında hükmün açıklanmasının geri bırakılması (hagb) kararı verilmesi mümkündür.

Ceza ertelenmesi, mahkeme tarafından belirlenen cezanın cezaevinde infaz edilmesinden şartlı olarak vazgeçilmesidir. Kişinin hatırasına hakaret suçu nedeniyle hükmedilen hapis hakkında erteleme hükümlerinin uygulanması mümkündür.

Suçun Şikayet Süresi, Zamanaşımı ve Uzlaşma, Görevli Mahkeme

Uzlaşma, suç isnadı altındaki şahıs ile suçun mağduru olan şahsın bir uzlaştırmacı aracılığıyla iletişim kurarak anlaşmasıdır. Kişinin hatırasına hakaret suçu uzlaşmaya tabidir.

Kişinin hatırasına hakaret suçu, şikayete tabi suçlar arasında yer almaktadır. Şikayet süresi, fail ve fiilin öğrenilmesinden itibaren başlamak üzere 6 aydır. Şikayetten vazgeçme, ceza davasının düşmesi sonucunu doğurur. Kişinin hatırasına hakaret suçunda ölenin ikinci dereceye kadar üstsoy ve altsoyu, eş veya kardeşleri tarafından şikayet hakkı kullanılabilir (TCK m.131/2).

Dava zamanaşımı, suçun işlendiği tarihten itibaren belli bir süre geçtiği halde dava açılmamış veya dava açılmasına rağmen kanuni süre içinde sonuçlandırılmamış ise ceza davasının düşmesi sonucunu doğuran bir ceza hukuku kurumudur. Kişinin hatırasına hakaret suçu yargılamalarında olağan dava zamanaşımı süresi 8 yıldır.

Kişinin Hatırasına Hakaret Suçunda Görevli Mahkeme

Kişinin hatırasına hakaret suçu hakkında yargılama yapma görevi, asliye ceza mahkemesi tarafından yerine getirilir.

Kişinin Hatırasına Hakaret Suçu Yargıtay Kararları

Ölenin Hatırasına Hakaret Suçunda Şikayet Hakkının Kullanılması

Sanık Oğuz’un maktul Ahmet’e karşı hakaret suçu yönünden, TCK.nun 131/2. maddesinin, “mağdur, şikayet etmeden önce ölürse, veya suç ölmüş olan kişinin hatırasına karşı işlenmiş ise; ölenin ikinci dereceye kadar üstsoy ve altsoyu, eş veya kardeşleri tarafından şikayette bulunulabilir” hükmü uyarınca, müdahiller Mustafa Demir ve Emine Demir’in sanıktan şikayetçi oldukları da dikkate alınarak, şikayet bakımından soruşturma ve kovuşturma koşulunun bulunduğu kabul edilmiş, tebliğnamenin, maktulün şikayetçi olmadan ölmesi, şikayet hakkının şahsa sıkı sıkıya bağlı haklardan olup bu hakkın başkaları tarafından kullanılmasının mümkün olmaması gerekçesiyle TCK.nun 73. maddesine göre kamu davasının düşürülmesine karar verilmesi gerektiğine ilişkin bozma öneren düşüncesine iştirak edilmemiştir. (Yargıtay 1. Ceza Dairesi - Karar No:2010/6623).

Kişinin hatırasına hakaret suçu, ölenin hem toplumsal saygınlığını hem de yakınlarının duygularını rencide ettiğinden failin eyleminin hakaret suçu teşkil edip etmediğinin bir ceza avukatı tarafından değerlendirilmesinde yarar vardır.

Avukat Baran Doğan