Bozulmuş veya Değiştirilmiş Gıda veya İlaçların Ticareti Suçu Nedir? (TCK 186)

Bozulmuş veya değiştirilmiş gıda veya ilaçların ticareti suçu; kişilerin hayatını ve sağlığını tehlikeye sokacak biçimde bozulmuş, değiştirilmiş her tür yenilecek veya içilecek şeyleri veya ilaçları satma, tedarik etme veya bulundurma suretiyle meydana gelir (TCK m.186).

Bozulmuş veya değiştirilmiş gıda veya ilaçların ticareti suçu, TCK m.186’da “Kamunun Sağlığına Karşı Suçlar” bölümünde bir tehlike suçu şeklinde düzenlenmiştir. Suçun vücut bulması için, herhangi bir zarar meydana gelemesi şart değildir. İşlenen fiil nedeniyle kişilerin hayat ve sağlığının tehlikeye girmesi yeterlidir. Örneğin, herhangi bir kimsenin sağlığına zarar gelmese bile bozulmuş veya son kullanma tarihi geçmiş sütleri market reyonunda satışa arz eden market yöneticileri bozulmuş veya değiştirilmiş gıda ticareti nedeniyle cezalandırılır.

Suçun konusu olan gıda veya ilacın bozulmuş veya değiştirilmiş olup olmadığı kontrol laboratuvarlarında çeşitli analizlere tabi tutularak tespit edilmesi gerekir. Analiz sonuçlarına göre, söz konusu gıda veya ilacın insan hayatını ve sağlığını tehlikeye sokacak şekilde bozulmuş olup olmadığı da uzman bir bilirkişiden rapor alınarak ortaya konulmalıdır.

Özellikle belirtelim ki; bozulmuş veya değiştirilmiş gıda veya ilaçların ticareti suçu nedeniyle bireylerin veya tüzel kişilerin zararı olsa bile; mağdur veya suçtan doğrudan zarar gören sıfatıyla bu suçta davaya “müdahil” olarak katılması mümkün değildir.

Madde metnine göre her türlü yenilecek veya içilecek şeyler ya da ilaçlar, bu suçun konusunu oluştururlar. Ancak, bunların, kişilerin hayatını ve sağlığını tehlikeye sokacak biçimde bozulmuş veya muhteviyatının değiştirilmiş olması gerekir. Söz konusu suç, kişilerin hayatını ve sağlığını tehlikeye sokacak biçimde bozulmuş veya muhteviyatı değiştirilmiş her tür yenilecek veya içilecek şeylerin ya da ilâçların satılması, tedarik edilmesi veya bulundurulması suretiyle işlenebilir. Bu bakımdan söz konusu suç, seçimlik hareketli bir suçtur. Maddenin ikinci fıkrasında, bu suçun, resmi izne dayalı olarak yürütülen bir meslek ve sanatın icrası kapsamında işlenmesi hâlinde, cezanın artırılması öngörülmüştür (Madde Gerskçesi).

Bozulmuş veya Değiştirilmiş Gıda veya İlaçların Ticareti Suçunun Cezası (TCK 186)

Bozulmuş veya değiştirilmiş gıda veya ilaçların ticareti suçu cezası şu şekildedir (TCK m.186):

• Kişilerin hayatını ve sağlığını tehlikeye sokacak biçimde bozulmuş, değiştirilmiş her tür yenilecek veya içilecek şeyleri veya ilaçları satan, tedarik eden, bulunduran kimseye bir yıldan beş yıla kadar hapis ve binbeşyüz güne kadar adlî para cezası verilir (TCK m.186/1).

• Bu suçun, resmi izne dayalı olarak yürütülen bir meslek ve sanatın icrası kapsamında işlenmesi halinde, verilecek ceza üçte bir oranında artırılır (TCK m.186/2).

Adli Para Cezasına Çevirme, Erteleme ve Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması

Adli para cezası, işlenen bir suça karşılık hapis cezasıyla birlikte veya tek başına uygulanabilen bir yaptırım türüdür. Bozulmuş veya değiştirilmiş gıda veya ilaçların ticareti suçu hakkında verilen hapis cezası adli para cezasına çevrilemez. Çünkü, madde metninde adli para cezası hapis cezzası ile birlikte yaptırım olarak düzenlenmiştir.

Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması sanık hakkında hükmolunan cezanın belli bir denetim süresi içerisinde sonuç doğurmaması, denetim süresi içerisinde belli koşullar yerine getirildiğinde ceza kararının hiçbir sonuç doğurmayacak şekilde ortadan kaldırılması davanın düşmesine neden olan bir ceza muhakemesi kurumudur. Bozulmuş veya değiştirilmiş gıda veya ilaçların ticareti suçu nedeniyle hükmedilen hapis cezası ve adli para cezası hakkında hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı verilebilir.

Ceza ertelenmesi, mahkeme tarafından belirlenen cezanın cezaevinde infaz edilmesinden şartlı olarak vazgeçilmesidir. Bozulmuş veya değiştirilmiş gıda veya ilaçların ticareti suçu, hapis cezası hakkında erteleme hükümlerinin uygulanması mümkündür.

Suçun Şikayet Süresi, Zamanaşımı ve Uzlaşma, Görevli Mahkeme

Uzlaşma, suç isnadı altındaki şahıs ile suçun mağduru olan şahsın bir uzlaştırmacı aracılığıyla iletişim kurarak anlaşmasıdır. Bozulmuş veya değiştirilmiş gıda veya ilaçların ticareti suçu uzlaşmaya tabi suçlardan değildirler.

Bozulmuş veya değiştirilmiş gıda veya ilaçların ticareti suçu, takibi şikayete bağlı suçlar arasında yer almamaktadır. Suç, savcılık tarafından resen soruşturulmalıdır. Şikayetten vazgeçme, ceza davasının düşmesi sonucunu doğurmaz. Şikayet hakkı, dava zamanaşımı süresinde kullanılabilir.

Dava zamanaşımı, suçun işlendiği tarihten itibaren belli bir süre geçtiği halde dava açılmamış veya dava açılmasına rağmen kanuni süre içinde sonuçlandırılmamış ise ceza davasının düşmesi sonucunu doğuran bir ceza hukuku kurumudur. Bozulmuş veya değiştirilmiş gıda veya ilaçların ticareti suçunun dava zamanaşımı süresi 8 yıldır.

Bozulmuş veya Değiştirilmiş Gıda veya İlaçların Ticareti Suçunda Görevli Mahkeme

Bozulmuş veya değiştirilmiş gıda veya ilaçların ticareti suçu hakkında yargılama yapma görevi, asliye ceza mahkemesi tarafından yerine getirilir.

Bozulmuş veya Değiştirilmiş Gıda veya İlaçların Ticareti Suçu Yargıtay Kararları

Etin İnsan Sağlığına Zararlı Olup Olmadığı Konusunda Bilirkişi Raporu

TCK’nın 186/1. maddesinde “kişilerin hayatını ve sağlığını tehlikeye sokacak biçimde bozulmuş, değiştirilmiş her tür yenilecek veya içilecek şeyleri veya ilâçları satan, tedarik eden, bulunduran kimseye ceza verilmesi” düzenlenmiş olup, 19.01.2012 tarihli numune alma tutanağında belirtilen tek tırnaklı hayvan eti olduğu tespit edilen suç konusu etlere ilişkin olarak TCK’nın 186/1. maddesi uyarınca “kişilerin hayatını ve sağlığını tehlikeye sokacak biçimde bozulmuş, değiştirilmiş olup olmadığına” ilişkin uzman bir kurumdan rapor alınması gerektiği, insan sağlığına zararlı olduğu tespit edildiği takdirde sanığın eyleminin TCK’nun 186/1 maddesi kapsamında değerlendirilmesi, eğer suça konu etin insan sağlığı açısının zararı olmadığı tespit edilmesi durumunda 5996 sayılı Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanunu’nun 21/5 ve 40/1-d maddeleri kapsamında değerlendirilmesi gerektiği gözetilmeden eksik araştırma ile hüküm kurulması, bozma nedenidir (Yargıtay 20. Ceza Dairesi- Karar:2020/2256).

Gıda Maddelerinin Niteliğine İlişkin Raporlarda Çelişki

Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Bursa İl Kontrol Laboratuvar Müdürlüğü’nün ve İstanbul İl Kontrol Laboratuvar Müdürlüğü’nün Raporları arasında çelişkiler bulunduğu anlaşıldığından dosya, konusunda uzman bilirkişiye tevdi edilerek, anılan raporlar arasındaki çelişkilerin de giderilmesi suretiyle, her iki analiz raporlarında ortaya konulan sonuçlar değerlendirilip, davaya konu gıda maddelerinin “kişilerin hayatını ve sağlığını tehlikeye sokacak biçimde bozulmuş veya değiştirilmiş” nitelikte olup olmadığı hususunda yeniden rapor aldırılması, İhraç edilmek istenen ürünlerden alınan numuneler üzerinde yapılan analiz sonucu tespit edilen aflotoksin maddesinin üretim aşamasında veya İl Tarım Müdürlüğü tarafından alınan numunelerin saklama koşulları altında oluşup oluşmadığının araştırılması, sonucuna göre sanığın hukuki durumunun tayin ve takdiri gerektiği gözetilmeden, eksik araştırma ve yetersiz gerekçe ile hüküm kurulması hukuka aykırı olup kararın bozulması gerkmiştir (Yargıtay 20. Ceza Dairesi - Karar: 2016/4126).

Son Tüketim Tarihi Geçmiş Gıdaların Market Reyonunda Bulundurulması

Oluşa ve dosya kapsamına göre katılanın; sanığın yetkilisi olduğu marketten satın aldığı ve olay tarihi itibari ile son kullanma tarihi geçmiş olan sütü henüz iki yaşında olan çocuğuna içirmesi neticesi çocuğun basit tıbbi müdahale ile giderilebilir şekilde yaralandığı, sanığın da soruşturma aşamasında vermiş olduğu ifadesinde son kullanma tarihleri geçen sütleri kaldırmayı unuttuklarını ve satış reyonunda öylece kaldığını, kasıt olmadığını belirterek suçunu ikrar ettiği anlaşılmakla, sanık hakkında TCK’nın 186. maddesinde düzenlenen bozulmuş veya değiştirilmiş gıda veya ilaçların ticareti suçu yönünden hukuki durumun tayin ve takdiri gerektiği gözetilmeden, yetersiz gerekçelerle yazılı şekilde beraat kararı verilmesi hukuka aykırıdır (Yargıtay 12. Ceza Dairesi - Karar: 2014/9759).

Bozulmuş veya Değiştirilmiş Gıda Ticareti Yapma Suçunda Müdahele Talebi kabul Edilemez

“Bozulmuş veya değiştirilmiş gıda ticareti yapma” suçunun özelliği gereğince kişilerin ve kurumların, CMK’nın 237. maddesi uyarınca suçtan zarar gören sıfatıyla bu suçlarla davalara katılmalarına olanak bulunmadığı gözetilmeyerek şikayetçinin katılma talebinin kabulüne ve katılan lehine vekalet ücretine karar verilmesi hukuka aykırıdır (Yargıtay 20. Ceza Dairesi - Karar: 2016/3831).

Bozulmuş gıda ticareti suçunun 5237 Sayılı TCK’nın İkinci Kitabının “topluma karşı suçlar” başlıklı Üçüncü Kısmının “kamunun sağlığına karşı suçlar” başlığını taşıyan üçüncü bölümünde düzenlenmiş olması; davaya katılmasına karar verilen … ‘nün CMK’nın 237. maddesi uyarınca mağdur veya suçtan doğrudan zarar gören sıfatıyla bu suçlarla davalara katılmasının mümkün olmaması nedeniyle, davaya katılma ve hükmü temyiz etme hakkı olmadığı anlaşıldığından, şikayetçi vekilinin temyiz inceleme isteğinin, 5320 Sayılı Kanun’un 8/1. ve 1412 Sayılı CMUK’nın 317. maddeleri gereğince REDDİNE karar verilmesi gerekmiştir (Yargıtay 20.Ceza Dairesi - Karar: 2016/3519).

Hazır Yemek Numuneleri Hakkında Rapor Alınması

Sivas İl Kontrol Laboratuvar Müdürlüğü’nün muayene ve analiz raporunda belirtilen bulgulara ve Sivas İl Tarım Müdürlüğünün 11.03.2008 ve 17.04.2008 tarihli yazılarında, yağ asitleri kompozisyonu bakımından Türk Gıda Kodeksi Mikrobiyolojik Kriterler tebliğine uymadığı belirlenen hazır yemek numunelerinin TCK’nın 186/1. maddesi kapsamında “kişilerin hayatını ve sağlığını tehlikeye sokacak biçimde bozulmuş veya değiştirilmiş” nitelikte olup olmadığı hususunda uzman kişi ya da kurumlardan rapor aldırılıp sonucuna göre sanığın hukuki durumunun tayin ve takdiri gerektiği gözetilmelidir (Yargıtay 20. Ceza Dairesi - Karar : 2017/4678).

Alkol Maddelerinin Limit Değerleri Dikkate Alınarak Rapor Hazırlanması

Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Mersin İl Kontrol Laboratuvarı Müdürlüğü’nün 21.01.2011 tarihli Muayene ve Analiz Raporlarında belirtilen bulgulara göre, numune alım tarihine göre ilgili mevzuatta izin verilen limitler itibariyle bir değerlendirme yapılarak, suç konusu alkol maddelerinin TCK’nın 186/1. maddesi kapsamında “kişilerin hayatını ve sağlığını tehlikeye sokacak biçimde bozulmuş veya değiştirilmiş” nitelikte olup olmadığı hususunda uzman kişi ya da kurumlardan rapor aldırılıp sonucuna göre sanığın hukuki durumunun tayin ve takdiri gerektiği gözetilmeden, eksik inceleme ve yetersiz gerekçe ile yazılı şekilde hüküm kurulması hukuka aykırıdır (Yargıtay 20. Ceza Dairesi - Karar : 2017/4407).

Yemek Şirketi Yöneticileri Suçun Nitelikli Haliyle Cezalandırılamaz

Yemek şirket yöneticiliği şeklindeki sanığın eyleminin resmi izne dayanılarak yürütülen bir meslek ve sanatın icrası olarak kabul edilemeyeceği gözetilmeden sanık hakkında TCK’nın 186/2. maddesinin uygulanması hukuka aykırıdır (Yargıtay 20. Ceza Dairesi - Karar : 2016/2955).

Yemek Numunesinde E-Coli Bakterisi Bulunması

Dosya kapsamına göre; suç tarihinde İl Sağlık Müdürlüğü yetkililerince alınan yemek numunesinde yapılan analiz sonucunda Gıda Maddeleri Tüzüğü’ne aykırı olarak patojen mikroorganizma grubuna giren e-coli tespit edildiği, bu mikroorganizmanın kişilerin hayatını ve sağlığını tehlikeye soktuğu anlaşıldığından, sanığın eyleminin TCK’nın 186/1 maddesinde düzenlenen “bozulmuş veya değiştirilmiş gıda ticareti” suçunu oluşturduğu halde suç vasfında yanılgıya düşülerek “dikkat veya özen yükümlülüğüne aykırı davranma sonucu tüketilecek şeylere zehir katma veya bozma” suçundan cezalandırılmasına karar verilmesi hukuka aykırıdır (Yargıtay 20. Ceza Dairesi - Karar : 2016/1095).

Tavuk Döner ve Ayran Nedeniyle Gıda Zehirlenmesinin Tespit Edilmesi

5237 sayılı TCK’nın 186/1. maddesinde düzenlenen “Bozulmuş veya değiştirilmiş gıda ticareti yapma” suçunun oluşabilmesi için, bozulmuş veya değiştirilmiş her tür yenilecek veya içilecek şeylerin kişilerin hayatını ve sağlığını tehlikeye sokacak nitelikte olup olmadığının, uzman kişi veya kurumlardan alınacak raporlar ile tespit edilmesinin gerektiği, mağdurların yedikleri tavuk döner ve içtikleri ayran nedeni ile gıda zehirlenmesi yaşadıklarına ilişkin, sanığın işlettiği yerden herhangi bir örnek alınarak analiz yaptırılmadığı, suç tarihi de gözetildiğinde bunun mümkün de bulunmadığı dikkate alındığında, tebliğnamedeki (sanık hakkındaki beraat kararının) bozma düşüncesine iştirak edilmemiştir (Yargıtay 20.Ceza Dairesi - Karar:2016/317).

Avukat Baran Doğan