Ulaşım Araçlarının Kaçırılması veya Alıkonulması Suçu Nedir? (TCK 223)

Ulaşım araçlarının kaçırılması veya alıkonulması; konusu tüm kara, deniz, hava ulaşım araçları olan bir suç tipidir. Suç, 5237 sayılı TCK’nın 223. maddesinde “Ulaşım Araçlarına veya Sabit Platformlara Karşı Suçlar” bölümünde şu şekilde düzenlenmiştir:

Ulaşım Araçlarının Kaçırılması veya Alıkonulması

Madde 223 - 1) Cebir veya tehdit kullanarak ya da hukuka aykırı başka bir davranışla kara ulaşım aracının hareket etmesini engelleyen, bu aracı hareket halinde iken durduran veya gitmekte olduğu yerden başka yere götüren kişi, bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.

(2) Suçun konusunun deniz veya demiryolu ulaşım aracı olması halinde, iki yıldan beş yıla kadar hapis cezasına hükmolunur.

(3) Cebir veya tehdit kullanarak ya da hukuka aykırı başka bir davranışla hava ulaşım aracının hareket etmesini engelleyen veya bu aracı gitmekte olduğu yerden başka yere götüren kişi, beş yıldan on yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.

(4) Bu suçların işlenmesi sırasında kişilerin hürriyetinin tahdit edilmesi dolayısıyla ayrıca cezaya hükmolunur.

(5) Bu suçların işlenmesi sırasında kasten yaralama suçunun neticesi sebebiyle ağırlaşmış hallerinin gerçekleşmesi durumunda, ayrıca kasten yaralama suçuna ilişkin hükümler uygulanır.

Ulaşım Araçlarının Kaçırılması veya Alıkonulması Suçunun Unsurları

Madde gerekçesine göre; maddenin birinci fıkrası, kara ulaşım araçlarının hareketlerinin cebir veya tehdit kullanılarak ya da hukuka aykırı başka bir davranışla bile bile engellenmesini veya bunların kaçırılmasını cezalandırmaktadır. Suçun maddî unsuru belirtilirken, uygulamada herhangi bir duraksamaya neden olunmaması için kaçırma niteliğinde bulunan hareketlerin teker teker sayılması ve böylece araçların hareket etmesinin engellenmesi, aracın hareket ettirilmemesi, hareket hâlinde bulunanların durdurulması ve gitmekte olduğu yerlerden başka yerlere yönlendirilmesi ayrıca açıklanmıştır.

Maddenin ikinci fıkrasında, suçun konusunun deniz veya demiryolu ulaşım aracı olması itibarıyla ayrı bir suç tanımına yer verilmiştir. Bu suçu oluşturan hareketler, birinci fıkrada tanımlanan suçun maddî unsuru kapsamındaki hareketlerden ibarettir.

Üçüncü fıkrada, cebir veya tehdit kullanılarak ya da hukuka aykırı başka bir davranışla hava ulaşım aracının hareket etmesinin engellenmesi veya bu aracın gitmekte olduğu yerden başka yere götürülmesi, ayrı bir suç olarak tanımlanmıştır.

Maddenin dördüncü fıkrasında özel bir içtima hükmüne yer verilmiştir. Buna göre; bir, iki ve üçüncü fıkralarda tanımlanan suçların işlenmesi sırasında kişilerin hürriyetinin tahdit edilmesi hâlinde, ayrıca bu nedenle cezaya hükmedilmelidir. Bir, iki ve üçüncü fıkralarda tanımlanan suçların işlenebilmesi için, kişilerin hürriyetinin tahdit edilmesi gerekmemektedir.

Beşinci fıkraya göre, bir, iki ve üçüncü fıkralarda tanımlanan suçların işlenmesi sırasında kasten yaralama suçunun neticesi sebebiyle ağırlaşmış hâllerinin gerçekleşmesi durumunda, ayrıca kasten yaralama suçuna ilişkin hükümler uygulanır. Bu itibarla, kasten yaralama suçunun temel şeklinin gerçekleşmesi hâlinde, sadece bu bir, iki veya üçüncü fıkralara istinaden cezaya hükmedilmelidir.

Ulaşım araçlarına zarar verilmesi, mala zarar verme suçunun daha ağır cezayı gerektiren nitelikli şeklini oluşturduğu için, bu madde kapsamında ayrıca suç olarak tanımlanmamıştır.

Adli Para Cezası, Erteleme ve Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması

Adli para cezası, işlenen bir suça karşılık hapis cezasıyla birlikte veya tek başına uygulanabilen bir yaptırım türüdür. Ulaşım araçlarının kaçırılması veya alıkonulması suçu nedeniyle hükmedilen hapis cezası TCK m.223/1’deki suçta 1 yıl veya altında olabileceğinden sadece bu fıkra açısından, hükmedilen hapis cezası adli para cezasına çevrilebilecektir.

Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması, sanık hakkında hükmolunan cezanın belli bir denetim süresi içerisinde sonuç doğurmaması, denetim süresi içerisinde belli koşullar yerine getirildiğinde ceza kararının hiçbir sonuç doğurmayacak şekilde ortadan kaldırılması davanın düşmesine neden olan bir ceza muhakemesi kurumudur. Ulaşım araçlarının kaçırılması veya alıkonulması suçu nedeniyle TCK m.223 ikinci ve üçüncü fıkraları gereği hükmedilen hapis cezası hakkında hükmün açıklanmasının geri bırakılması (hagb) kararı verilmesi mümkündür.

Erteleme, mahkeme tarafından belirlenen hapis cezasının cezaevinde infaz edilmesinden şartlı olarak vazgeçilmesidir. Ulaşım araçlarının kaçırılması veya alıkonulması suçu nedeniyle TCK m.223 ikinci ve üçüncü fıkraları gereği hükmedilen hapis cezası hakkında cezanın ertelenmesi kararı verilmesi mümkündür.

Suçun Şikayet Süresi ve Zamanaşımı

Ulaşım araçlarının kaçırılması veya alıkonulması suçu, şikayete tabi suçlar arasında yer almadığından savcılık tarafından resen soruşturulur, bu suçlara dair herhangi bir şikayet süresi yoktur. Şikayetten vazgeçme ceza davasının düşmesi sonucunu doğurmaz. Suç, dava zamanaşımı süresine riayet edilmek kaydıyla her zaman soruşturulabilir.

Dava zamanaşımı, suçun işlendiği tarihten itibaren belli bir süre geçtiği halde dava açılmamış veya dava açılmasına rağmen kanuni süre içinde sonuçlandırılmamış ise ceza davasının düşmesi sonucunu doğuran bir ceza hukuku kurumudur. Ulaşım araçlarının kaçırılması veya alıkonulması suçu için yapılan yargılamalarda olağan dava zamanaşımı süresi TCK m.223/1-2 açısından 8 yıl, TCK m.223/3 açısından 15 yıldır. Suç, bu zamanaşımı süresi içerisinde her zaman soruşturulabilir, bu zamanaşımı süresi geçtikten sonra soruşturma yapılamaz.

Uzlaşma

Uzlaşma, suç isnadı altındaki şahıs ile suçun mağduru olan şahsın bir uzlaştırmacı aracılığıyla iletişim kurarak anlaşmasıdır. Ulaşım araçlarının kaçırılması veya alıkonulması suçu, uzlaşma kapsamında olan suçlardan değildir.

Soruşturma, Kovuşturma ve Görevli Mahkeme

Ulaşım araçlarının kaçırılması veya alıkonulması suçu nedeniyle yapılan yargılamalar asliye ceza mahkemesi tarafından yerine getirilir.

Soruşturma aşamasında TCK m.223/1 fıkrası açısından kamu davasının açılmasının ertelenmesi kararı verilmesi de mümkündür.

Ulaşım Araçlarının Kaçırılması veya Alıkonulması Suçu Yargıtay Kararları

Trafikteki Anlaşmazlık Nedeniyle Araca Zarar Verme veya Yaralama

Ulaşım araçlarının kaçırılması veya alıkonulması suçunun oluşması için cebir veya tehdit kullanarak veya hukuka aykırı başka bir davranışla kara ulaşım aracının hareket etmesini engelleme ya da durdurulması veya gitmekte olduğu yerden başka yere götürülmesi gerekmektedir.

Dosya kapsamına göre suç tarihinde katılanın idaresindeki aracıyla ….Caddesi üzerinde seyir halinde bulunduğu sırada arkasından gelen sanığın sevk ve idaresindeki araçla önce sellektör yaptığı, katılanın sağ şeride geçmesiyle sanığın hızlanarak katılanın aracına sürtüp hasar vererek aracın önünde durduğu, sanığın araçtan inerek katılana tekme atıp yaraladığı ve araca da tekme atarak zarar verdikten sonra kendi aracına binip ayrıldığı olayda ulaşım aracının kaçırılması veya alıkonulması suçunun kast unsurunun oluşmadığı, trafikteki anlaşmazlık nedeniyle araca zarar vermek veya yaralama amacıyla aracın durdurulması halinde atılı suçun unsurlarının oluşmayacağı anlaşılmakla Tebliğnamedeki bozma isteyen düşünceye iştirak edilmemiştir. Dava dosyası içeriği, sanığın aşamalardaki savunmaları, katılan beyanları, tanık anlatımları, olayın kolluğa intikal şekli, görgü tespit tutanağı, CD izleme tutanağı ve dava dosyasındaki tüm deliller birlikte değerlendirildiğinde sanığın, ulaşım araçlarının kaçırılması veya alıkonulması kastı ile hareket etmediğine, atılı suçun unsurlarının oluşmadığına yönelik Bölge Adliyesi Mahkemesi kararında hukuka aykırılık görülmemiştir (Yargıtay 8. Ceza Dairesi 2021/17042 E. , 2024/1817 K.).

Kara (Araba) Ulaşım Aracının Kaçırılması veya Alıkonulması

Oluşa uygun kabule göre olay günü katılan …‘i bir arabaya binerken gören sanık …‘nin, aracıyla takipte olduğu sırada diğer sanık …‘ı telefonla arayarak katılanların içinde bulundukları aracı durdurmasını istemesi üzerine Hasan’ın söz konusu aracın önüne kendi otomobilini aniden çekerek durmak suretiyle yolunu kestiği, bu arada arkadan gelen Ali’nin, katılanların olduğu aracın yanına gelip kapıyı açarak şoför koltuğunda oturan katılan …‘a tekme atmak suretiyle basit tıbbi müdahaleyle giderilebilecek şekilde yaralamasından sonra, araçta bulunan diğer katılanların tepki göstermesi üzerine yaşanan arbede de haklarında kişiyi hürriyetinden yoksun kılma suçundan kurulan hükümlerin açıklanması geri bırakılan sanıklar Uğur ve Sinan ile sanık …‘ın araya girerek olay yerinden ayrıldıkları tüm dosya içeriğinden anlaşılmakla; mevcut haliyle sanıklar Ali ve Hasan’ın, katılanların bulunduğu aracın önünü kesme şeklinde gerçekleşen eylemlerinin TCK’nın 223/1. maddesinde düzenlenen ulaşım araçlarının kaçırılması veya alıkonulması suçunu oluşturduğu gözetilmeden yazılı şekilde hükümler kurulması, bozma nedenidir (Yargıtay 14. Ceza Dairesi - Karar : 2018/2856).

Hava Ulaşım Aracının (Uçağın) Alıkonulması Suçu

Sanığın asılsız bomba ihbarı şeklinde gerçekleşen hukuka aykırı davranışı sonucunda kolluk tarafından yapılan arama işlemi nedeniyle bahse konu uçağın bir sonraki seferine 45 dakika gecikmeli olarak hareket etmesi ve tehlike suçu olarak düzenlenen bu suçun oluşumu için genel kastın varlığının yeterli olması hususları birlikte değerlendirildiğinde bomba ihbarı üzerine uçakta arama yapılacağını ve arama işlemi sonuçlanıncaya kadar da sonraki uçuşa hazırlanmak amacıyla yolcuları indirdikten sonra bulunduğu yerden ayrılacak olan uçağın hareket etmesinin engelleneceğini bilebilecek durumda olan sanığın bu eyleminin hukuka aykırı bir davranışla hava ulaşım aracının hareket etmesini engelleme suretiyle ulaşım araçlarının kaçırılması veya alıkonulması suçunu oluşturduğu kabul edilmelidir (Ceza Genel Kurulu 2020/319 E. , 2023/120 K.).

Ulaşım Araçlarının Yolunun Kesilerek Bekletilmesi Suçu

Sanığın diğer sanıklarla birlikte Eğil İlçesi … Mahallesi istikametine giden yolu taşlarla ve lastik yakmak suretiyle trafiğe kapattıkları, araçları durdurarak geçişini engelledikleri ve tüm araçların yaklaşık bir saat süreyle yolda bekletildiği somut olayda sanığın eyleminin 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’ nun (5237 sayılı Kanun) 223 üncü maddesini birinci fıkrasında düzenlenen ulaşım araçlarının kaçırılması veya alıkonulması suçunu işlediğine yönelik ilk derece mahkemesi kararında isabetsizlik bulunmadığından, sanık müdafiinin, eksik inceleme sonucu karar verildiğine, sanığın suç işleme kastı ile hareket etmediğine, haksız bir durumun sebep olduğu tahrik ile üzerine atılı eylemi gerçekleştiren sanık hakkında beraat kararı verilmesi gerektiğine yönelik temyiz sebepleri yerinde görülmemiştir (Yargıtay 8CD - Esas : 2023/274, Karar : 2023/3607).

Aracın Önünü Kesme Suçu

Sanık ile katılan … arasında olay öncesinde husumet bulunduğu, olay tarihinde katılanlar …‘la …‘in araçla Çatak ilçesinden Van istikametine doğru seyir halinde oldukları sırada kimliği belirlenemeyen bir kişinin kullandığı ve içerisinde sanığın da bulunduğu aracın katılanların aracının önünde yavaşlayıp durmak suretiyle yolunu kestiği ve bu sırada sanıkla kimliği belirlenemeyip elinde sopa bulunan diğer kişinin araçlarından inerek koşmaları üzerine paniğe kapılan katılanların geri manevra yaparak uzaklaşmak istedikleri sırada direksiyon hakimiyetini kaybederek araçla dereye düştükleri anlaşıldığından mevcut haliyle sanığın, kimliği belirlenemeyen diğer kişiyle birlikte katılanların bulunduğu aracın önünü kesmesi eyleminin TCK’nın 223/1. maddesinde öngörülen ulaşım araçlarının kaçırılması veya alıkonulması suçunu oluşturup yalnızca bu suçtan mahkumiyet hükmü kurulması gerektiği gözetilmeden, aynı eyleme ilişkin olarak ayrıca kişiyi hürriyetinden yoksun kılma suçundan da mahkumiyet kararı verilmesi suretiyle hükümlerin karıştırılması, bozma nedenidir (Yargıtay 14. Ceza Dairesi - Karar : 2017/2).

Aracın Önüne Geçerek Aracı Durdurma

Oluş ve kabule göre, suç tarihinde katılan …‘nin ailesiyle birlikte Tokat’a gitmekte iken, sanık …‘ın yanında sanık … olduğu halde katılanı takip ettiği, katılanın takip edildiğini anlaması üzerine Çamlıbel beldesinde aracı durdurarak sanıklarla tartıştığı ve yola devam etmekten vazgeçerek geri döndüğü, yanındakileri eve bıraktıktan sonra tanık Osman’ı aracına alarak çarşı merkezine gittikleri sırada, sanıkların katılanın aracını yolda görerek daha önceki tartışmadan dolayı duydukları husumet nedeniyle sanıklardan Ümit’in yönetimindeki araç ile katılanı takip ettikleri ve araçlarıyla aracının önüne geçerek katılanı hukuka aykırı bir şekilde durdurmaları şeklinde subut bulan olayda, sanıklar katılana yönelik hürriyeti tahdit edici herhangi bir icrai harekette bulunmadıklarından, kişiyi hürriyetinden yoksun kılma suçunun unsurlarının oluşmadığı, sanıkların subut bulan eylemlerinin TCK.nın 223/1. maddesinde düzenlenen ulaşım araçlarının kaçırılması veya alıkonulması suçunu oluşturduğu gözetilmeden suç vasfında yanılgıya düşülerek yazılı şekilde hüküm kurulması,

Biçerdöverin Önünü Kesme Suçu

Sanık … hakkında müşteki Muharrem’e yönelik kişiyi hürriyetinden yoksun kılma ve ulaşım araçlarının kaçırılması veya alıkonulması suçlarından kurulan mahkumiyet hükümlerinin temyiz incelemesine gelince;

Mağdur, katılan ile müştekilerin aşamalardaki beyanları, savunma, hususen tanıklar Cemil ve Taylan’ın ifadeleri ile tüm dosya kapsamı nazara alındığında sanık …‘nin müşteki Muharrem’in kendi tarlasını biçmeyi kabul etmeyip başkasının tarlasını biçmek üzere yola çıkması üzerine kullandığı traktörle biçerdöverin peşine düşüp, önünü keserek müşteki Muharrem’in çalışmasını engellemesi şeklindeki eyleminin 5237 sayılı TCK’nın 117/1. maddesinde düzenlenen iş ve çalışma hürriyetinin ihlali suçunu oluşturduğu gözetilmeden, yazılı şekilde kişiyi hürriyetinden yoksun kılma ve ulaşım araçlarının kaçırılması veya alıkonulması suçlarından mahkumiyet hükümleri kurulması, bozma nedenidir (Yargıtay 14. Ceza Dairesi - Karar : 2018/2551).

Avukat Baran Doğan