Ceza muhakemesinde görev nedir? (CMK 3)

Bir suç hakkında hangi mahkemede yargılama yapılacağını belirleyen kurallara görev kuralları denilmektedir.

Ceza yargılamaları, ağır ceza mahkemesi, asliye ceza mahkemesi, çocuk mahkemesi, çocuk ağır ceza mahkemesi, fikri ve sınai haklar ceza mahkemesi gibi mahkemelerde yapılmaktadır. Ancak, ceza yargılamalarının yapıldığı esas görevli mahkemeler asliye ceza ve ağır ceza mahkemeleridir. Bu iki mahkeme dışındaki diğer tüm ceza mahkemeleri özel kanunlarla kurulmuş özel mahkemelerdir.

Yargılama konusu vakıanın kendi görev alanı dışında kaldığını gören mahkeme görevsizlik kararı vermelidir. Örneğin, bir asliye ceza mahkemesi, kovuşturma yaptığı suçun ağır ceza mahkemesinin görevine girdiğini gördüğünde görevsizlik kararı vererek dosyayı ilgili ağır ceza mahkemesine gönderir.

Mahkeme ne zaman görevsizlik kararı verebilir?

Davaya bakan mahkeme, görevli olup olmadığına kovuşturma evresinin her aşamasında re’sen karar verebilir.

Mahkeme suçun alt dereceli bir mahkemenin görev alanına girdiği kanaatindeyse duruşma gününü belirlemeden önce tensip aşamasında görevsizlik kararı verebilir. Duruşma başladıktan sonra dosyanın alt dereceli mahkemenin görev alanına girdiğinden bahisle görevsizlik kararı veremez.

Mahkeme dosyanın üst dereceli bir mahkemenin görev alanına girdiği kanaatindeyse her zaman görevsizlik kararı vererek dosyayı üst dereceli mahkemeye gönderebilir.

Olumlu ve olumsuz görev uyuşmazlığı nedir?

İki ayrı mahkeme bir suçla ilgili kendi mahkemesinin görevli olduğunu düşünüyorsa olumlu görev uyuşmazlığı olur. Her iki mahkeme de görevli olmadığına inanarak görevsizlik kararı verirse olumsuz görev uyuşmazlığı olur.

Görev konusunda mahkemeler arasında uyuşmazlık çıktığında, görevli mahkemeyi ortak yüksek görevli mahkeme belirler. (CMK m.4/2)

Örneğin asliye ceza mahkemesi ile ağır ceza mahkemesi arasında görev uyuşmazlığı olduğunda Yargıtay görevli mahkemeyi belirler.

Görev konusunda taraflar itirazda bulunabilir mi?

Mahkemenin görevini taraflar da itiraz edebilir. Ancak mahkeme taraflar itirazda bulunsa da bulunmasa da görev hususunu kendiliğinden dikkate almak zorundadır.

Görevsizlik kararına karşı itiraz edilebilir mi?

Görevsizlik kararına karşı kararın tefhim ve tebliğinden itibaren 7 gün içinde kararı veren mahkemeye itiraz edilebilir. Mahkeme görevsizlik kararının doğru olduğu kanaatindeyse itirazın incelenmesi için dosyayı itirazı incelemeye yetkili mahkemeye gönderir. Görevli olmayan mahkemenin işlemleri geçerli midir?

Görevli olmayan mahkemenin yaptığı işlemler kural olarak geçersizdir. Örneğin görevsiz mahkeme bir tanık dinlediyse bu geçersizdir. Görevli mahkeme tekrar tanığın beyanlarını almak zorundadır. Ancak bir işlemin tekrar yapılması artık mümkün değilse, örneğin tanık öldüyse önceki tanık beyanları geçerli sayılır. (CMK m.7)

Görevsiz mahkemenin verdiği karar bozulur mu?

Eğer dosya üst dereceli mahkemenin görev alanına girmesine rağmen, alt dereceli mahkeme karar verdiyse, Yargıtay görevsizlik nedeniyle dosyanın bozulmasına yargılamanın görevli mahkemede yapılmasına karar verir.

Ancak dosya alt dereceli mahkemenin görev alanına girmesine rağmen, üst dereceli mahkeme karar verdiyse Yargıtay yapılan yargılamayı geçerli kabul eder.

Avukat Baran Doğan