Kanunlara Uymamaya Tahrik Suçu Nedir? (TCK 217)

Halkı kanunlara uymamaya tahrik suçu, 5237 sayılı TCK’nın 217. maddesinde “Kamu Barışına Karşı Suçlar” bölümünde şu şekilde düzenlenmiştir:

Kanunlara Uymamaya Tahrik Suçu

Madde 217- (1) Halkı kanunlara uymamaya alenen tahrik eden kişi, tahrikin kamu barışını bozmaya elverişli olması halinde, altı aydan iki yıla kadar hapis veya adlî para cezası ile cezalandırılır.

Kanunlara Uymamaya Tahrik Suçunun Unsurları

Kanunlara uymamaya tahrik suçunun oluşumu için; failin halkı kanunlara uymamaya tahrik etmesi gerekir. Halk kavramı, belirsiz sayıda kişiyi ifade etmektedir.

Tahrik fiilinin “kamu barışını bozmaya elverişli” olması aranarak, bu suçun somut tehlike suçu olduğu vurgulanmıştır.

Fail, halkı kanuna uymamaya tahrik etmelidir. Kanunun tümü veya bir kısmına karşı gelmeye, koyduğu kurallara uymamaya, kanunun koyduğu ilkelere veya zorunluluklara aykırı tahrik söz konusu olacaktır. Tahrik, kışkırtma, harekete geçirme, sevketme, akılda olan veya olmayan bir hususun fiiliyata dökülmesi için uyarma anlamlarına gelmektedir. Tahrik edilen eylemlerin gerçekleşmiş olup olmamasının önemi yoktur. Bir kimsenin diğer kişileri etkilemesi ve bu saik ile hareket etmesi yeterlidir (Y16CD-K.2017/361).

Suçun Basın ve Yayın Yoluyla İşlenmesi

Kanunlara uymamaya tahrik suçunun basın ve yayın yoluyla işlenmesi hâlinde, verilecek ceza yarı oranına kadar artırılır (TCK m.218).

Ancak, haber verme sınırlarını aşmayan ve eleştiri amacıyla yapılan düşünce açıklamaları suç oluşturmaz.

Adli Para Cezası, Erteleme ve Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması

Adli para cezası, işlenen bir suça karşılık hapis cezasıyla birlikte veya tek başına uygulanabilen bir yaptırım türüdür. Kanunlara uymamaya tahrik suçu nedeniyle hükmedilen hapis cezası 1 yıl veya altında olduğunda adli para cezasına çevrilebilir.

Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması, sanık hakkında hükmolunan cezanın belli bir denetim süresi içerisinde sonuç doğurmaması, denetim süresi içerisinde belli koşullar yerine getirildiğinde ceza kararının hiçbir sonuç doğurmayacak şekilde ortadan kaldırılması davanın düşmesine neden olan bir ceza muhakemesi kurumudur. Kanunlara uymamaya tahrik suçu nedeniyle hükmedilen hapis cezası 2 yıl veya altında olduğunda hakkında hükmün açıklanmasının geri bırakılması (hagb) kararı verilmesi mümkündür.

Erteleme, mahkeme tarafından belirlenen cezanın cezaevinde infaz edilmesinden şartlı olarak vazgeçilmesidir. Halk arasında korku ve panik yaratmak amacıyla tehdit suçu nedeniyle hükmedilen hapis cezası 2 yıl veya altında olduğunda hakkında cezanın ertelenmesi kararı verilmesi mümkündür.

Suçun Şikayet Süresi ve Zamanaşımı

Kanunlara uymamaya tahrik suçu, şikayete tabi suçlar arasında yer almadığından savcılık tarafından resen soruşturulur, bu suçlara dair herhangi bir şikayet süresi yoktur. Şikayetten vazgeçme ceza davasının düşmesi sonucunu doğurmaz. Suç, dava zamanaşımı süresine riayet edilmek kaydıyla her zaman soruşturulabilir.

Dava zamanaşımı, suçun işlendiği tarihten itibaren belli bir süre geçtiği halde dava açılmamış veya dava açılmasına rağmen kanuni süre içinde sonuçlandırılmamış ise ceza davasının düşmesi sonucunu doğuran bir ceza hukuku kurumudur. Kanunlara uymamaya tahrik suçu için yapılan yargılamalarda olağan dava zamanaşımı süresi 8 yıldır. Suç, bu zamanaşımı süresi içerisinde her zaman soruşturulabilir, bu zamanaşımı süresi geçtikten sonra soruşturma yapılamaz.

Uzlaşma

Uzlaşma, suç isnadı altındaki şahıs ile suçun mağduru olan şahsın bir uzlaştırmacı aracılığıyla iletişim kurarak anlaşmasıdır. Kanunlara uymamaya tahrik suçu, uzlaşma kapsamında olan suçlardan değildir.

Görevli Mahkeme

Kanunlara uymamaya tahrik suçu nedeniyle yapılan yargılamalar asliye ceza mahkemesi tarafından yerine getirilir.

Halkı Kanunlara Uymamaya Tahrik Suçu Yargıtay Kararları

Halkın Bir Kısmını Kanunlara Uymamaya Tahrik Suçu

Sanığın, fiili ile meydana gelen netice açısından illiyet bağının kurulamaması, suça iştirak koşullarının gerçekleşmemesi ve örgüt yöneticisi olmayan sanığın, örğüt mensuplarınca işlenen fiilerden fail sıfatı ile sorumlu tutulmasına yasal imkan olmaması karşısında; Sanığın gerçekleştirdiği basın açıklamasının içeriğinde, somut bir suçun işlenmesine yönelik teşvik ifadesi geçmemekte ise de, halkın bir kısmını yasalar çerçevesinde atanan kamu görevlilerini tanımama ve itatsizliğe çağrıda bulunmasının 217. madde de tanımlanan suçu oluşturacaktır (Yargıtay 16. Ceza Dairesi - Karar: 2017/361).

Halkı Kanunlara Uymamaya Tahrik Suçunun Unsurları

Sanığın basın açıklaması yoluyla ifade ettiği öz yönetim açıklaması TCK 217. maddesi kapsamında halkı kanunlara uymamaya tahrik suçunu oluşturmaktadır. Zira bu suçun oluşumu için; failin halkı kanunlara uymamaya tahrik etmiş olması gerekir. Halk belli bir bölge veya çevrede yaşayanların bütününü anlatmak için kullanılan bir tabirdir. Halk deyince, belirsiz sayıdaki kimselerin anlaşılması gerekir. O halde belirli kimselerin kanuna karşı gelmeye tahrik bu suçu oluşturmayacaktır. Fail, halkı kanuna uymamaya tahrik etmelidir. Kanunun tümü veya bir kısmına karşı gelmeye, koyduğu kurallara uymamaya, kanunun koyduğu ilkelere veya zorunluluklara aykırı tahrik söz konusu olacaktır. Tahrik, kışkırtma, harekete geçirme, sevketme, akılda olan veya olmayan bir hususun fiiliyata dökülmesi için uyarma anlamlarına gelmektedir. Tahrik edilen eylemlerin gerçekleşmiş olup olmamasının önemi yoktur. Bir kimsenin diğer kişileri etkilemesi ve bu saik ile hareket etmesi yeterlidir. Bu açıklamalar doğrultusunda sanığın öz yönetim açıklaması içeriğinde herhangi bir suçun işlenmesi için çağrı söz konusu olmadığına göre, eylemin kanunlara uymamaya tahrik olarak değerlendirilmesi gereklidir. (Yargıtay 16. Ceza Dairesi - Karar:2017/361).

Görevi Yaptırmamak İçin Direnme ve Kanunlara Uymamaya Tahrik

Sanık hakkında görevi yaptırmamak için direnme ve kanunlara uymamaya tahrik suçlarından kurulan hükümlerin temyizinde, başkaca nedenler yerinde görülmemiştir. Ancak;

Sanığın, kaçak elektrik kullanımı tespiti için gelen görevlilere eşlik eden jandarmaları tehdit etmesi ve ardından toplanan kalabalığa “bunları taşlayın, yoksa bizi alacaklar” demesi üzerine sanığın azmettirmesi nedeniyle kalabalığın görevli jandarmayı taşlayarak yaralaması şeklinde gerçekleşen eylemlerinin, bütün halinde TCK’nın 265/1, 3, 4. madde ve fıkralarında tanımlanan suça uyduğu gözetilmeksizin, ayrıca kanunlara uymamaya tahrik suçundan da hüküm kurulması, bozma nedenidir (Yargıtay 18. Ceza Dairesi - Karar: 2019/6637).

Edebi Eser Youyla Halkı Kanunlara Uymamaya Tahrik

Sanık tarafından yazılan Çanta adlı öyküde, sıkıyönetim döneminde köyüne gelen üniversite mezunu bir genç ile köylüler ve jandarma komutanı yüzbaşı arasında, Dört Yanım Düşman adlı öyküde de, askerden terhis olup köyüne dönen genç ile jandarma komutanı teğmen ve gencin dayısı arasında geçen olayların kahramanların ağızlarından anlatılmasında, karaktere atfen yapıldığı anlatılan eylemler öykü içerisindeki kahramanlara hasredilmiş olup, Devletin askeri veya emniyet muhafaza kuvvetlerine genel olarak yöneltilmiş bir betimleme olmadığı gibi; Çanta, Dört Yanım Düşman, Bir Sevda Türküsü ve Son Mektup adlı öyküler bir tüm halinde değerlendirildiğinde tahkir, tezyif ve sövme kastı ile cürmü alenen övme veya iyi gördüğünü söyleme ve halkı kanunlara uymamaya tahrik içerikli olmaksızın yalnızca yapılanların öykü bütünlüğü içerisinde anlatımından ibaret olması karşısında tebliğnamede bozma isteyen düşünceye katılınmamıştır. (Yargıtay 8. Ceza Dairesi - Karar: 2006/3280).

“Tek Yol Sokak Tek Yol Devrim” Sözleri Kanunlara Uymamaya Tahrik Oluşturmaz

Dava konusu olay; sanığın 01.05.2017 günü 1 Mayıs Emek Bayramı sebebiyle toplanılan Atapark’da toplanan gruba konuşma yaptığı sırada ‘‘Diktatörler hiç bir zaman sandıkla gitmez, hiç bir zaman gitmeyecekler bu yüzden tek yol sokak tek yol devrim’’ şeklinde söylemde bulunmak suretiyle atılı suçu işlediği iddiasına ilişkindir.

5237 sayılı Kanun’un “Kanunlara uymamaya tahrik” başlıklı 217 nci maddesi “Halkı kanunlara uymamaya alenen tahrik eden kişi, tahrikin kamu barışını bozmaya elverişli olması halinde, altı aydan iki yıla kadar hapis veya adlî para cezası ile cezalandırılır.” şeklindedir. Kanunlara uymamaya tahrik suçunun oluşumu için; failin halkı kanunlara uymamaya tahrik etmesi gerekir. Halk kavramı, belirsiz sayıda kişiyi ifade etmektedir. Kamu barışını bozmaya elverişli olmaktan maksat; failin eyleminin bireylerin taşıdıkları, … esasına dayalı bir hukuk toplumunda yaşadıklarına dair duyguyu zedelemesi veya zedeleme ihtimalinin somut biçimde ortaya konmasıdır. Bu açıklamalar ışığında somut olayda; sanığın “olay ve olgular” bölümünde detaylandırılan paylaşımı kamu barışını bozmaya elverişli olmayıp bu yönde delil, iddia ya da görüntü çözüm tutanağında tespit bulunmadığından unsurları yönünden oluşmayan suçtan sanığın beraatine karar verilmesinde hukuka aykırılık bulunmamıştır (Yargıtay 8. Ceza Dairesi 2022/3965 E. , 2024/8779 K.).

Avukat Baran Doğan