Duruşmada Ses, Fotoğraf veya Video Kaydı Alma Yasağı Nedir? (CMK 183)

Av. Kadir Tunç¹

Ses ve Görüntü Alıcı Aletlerin Kullanılması Yasağı

Madde 183- (1) 180’inci maddenin beşinci fıkrası ile 196’ncı maddenin dördüncü fıkrası hükmü saklı kalmak üzere, adlîye binası içerisinde ve duruşma başladıktan sonra duruşma salonunda her türlü sesli veya görüntülü kayıt veya nakil olanağı sağlayan aletler kullanılamaz. Bu hüküm, adliye binası içerisinde ve dışındaki diğer adlî işlemlerin icrasında da uygulanır.

Maddede, adliye binası içerisinde ve duruşma başladıktan sonra duruşma salonunda, her türlü sesli veya görüntülü kayıt ve nakil olanağını sağlayan aletlerin kullanılması yasaklanmıştır. Söz konusu aletler ise, ses alıcı cihaz (teyp), görüntü alıcı cihaz (kamera)lardır. “Ses ve görüntü alınmasının engellenmesi önce henüz yargılama aşamasında ve sanık durumunda olan kişinin bu evrede kamuoyuna suçlu gibi gösterilmemesini sağlamak için söz konusu olmuştur.” Naklen yayın şeklinde duruşmanın yayımlanması, açıklığın gereği değildir. Ses ya da görüntü alarak yapılan yayı¬mın, suçsuzluk karinesini ihlâl ettiği, mahkeme salonuna şiddet getirdiği, sükuneti bozduğu, savunmayı güçleştirdiği, adalete siyasetin karıştırılmasını tahrik ettiği, doktrinde ileri sürülmektedir. Gerçekten de, bu ortamdaki kişiler, adeta tiyatro salonunda rol yapan oyuncular gibi davranmaktadırlar. Bu nedenlerle söz konusu aletlerin, adliye binasına sokulması yasaklanmıştır. Ancak adlî işlemler, yalnızca adliye binasında yapılan işlemlerden ibaret değildir. Adliye binası içinde ya da dışındaki diğer adlî işlemler yapılırken de, yasaklılığın aynen uygulanması gerekmektedir. Başka bir anlatımla, yargıç veya C. Savcısı tarafından yapılan keşif veya polis tarafından istisnai hallerde yapılabilen yer gösterme işlemlerinde de, ses ve görüntü alıcı aletlerin kullanılması yasaklanmıştır. Yasak duruşma salonunda olduğu gibi, duruşma salonu dışında tüm adliye binasında da geçerlidir. Böylece adliye koridorunda bulunan sanığın, tanığın veya katılanın kamuoyuna teşhir edilmesi önlenmiş olacaktır. Ancak tutanak düzenlenmesi amacıyla yapılan ve yasanın izin verdiği ses ve görüntü kayıtları, bu yasak kapsamında değildir.

Duruşmada Ses ve Görüntü (Fotoğraf veya Video) Kayda Alma Suçu ve Cezası

“Soruşturma ve kovuşturma işlemleri sırasındaki ses ve görüntüleri yetkisiz olarak kayda alan veya nakleden kişi, altı aya kadar hapis cezası ile cezalandırılır (TCK m.286).”

Görüntülü kayıttan kast edilen fotoğraf makinesi veya kameralı bir aletle alınan herhangi bir video kaydını anlamak gerekir. Ses, görüntü (fotoğraf veya video) kaydı alma yasağının iki istisnası vardır:

Duruşmada Ses, Görüntü veya Video Kaydı Alma Yasağının İstisnaları

aa) Ceza Muhakemesi Kanunu Madde 180/5 Göre

CMK’nın 180/5 md.ne göre, tanık veya bilirkişinin istinabe suretiyle dinlenmesinde, aynı anda video marifetiyle yayın tekniği kullanılarak, esas mahkemenin anılanları dinlemesi imkânıdır. Böylece yüzyüzelik ilkesi tam olarak uygulanmasa da, olanaklar ölçüsünde gerçekleştirilmiş olmaktadır.

bb) Ceza Muhakemesi Kanunu Madde 196/4 Göre

CMK’nın 196/4.mad-fıkrasına göre, beş yıldan az hürriyeti bağlayıcı cezayı gerektiren suçlarda, sanığın istinabe suretiyle sorgusunun yapılması mümkündür. Bu durumda olanak varsa, esas mahkeme aynı anda video marifetiyle yayın tekniği uygulayarak sanığın sorgusunu yapabilir.

Avukat Baran Doğan