Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) Nedir?

Av. Mehmet Erbil¹

İkinci dünya savaşından sonra; yeni bir Avrupa’nın kurulması, yıkıcı savaşların önlenmesi ve yeni diktatörlerin çıkmasının önüne geçmek düşüncesi ile bir araya gelen ülkeler, Avrupa Konseyi adı altında bir örgütlenmeye gitmişlerdir. 5 Mayıs 1949 tarihinde 10 ülke bir araya gelerek Avrupa Konseyini kuran anlaşmayı imzalamıştır. Avrupa konseyinin merkezi Strasbourg’ da dır. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (AİHS) insan haklarını ve temel özgürlükleri korumak amacıyla 4 Kasım 1950 tarihinde imzaya açılmış ve 3 Eylül 1953 yılında yürürlüğe girmiştir. Türkiye 18 Mayıs 1954 de sözleşmeyi onaylamıştır. Sözleşme bazı temel hak ve özgürlükleri düzenlemekte, sözleşmeci devletlerin bu temel hak ve özgürlüklere uymaları için bir dizi önlemler getirmektedir. Sözleşmenin yürürlüğe girmesinden sonra yapılan çok sayıda ek protokol ile bazı yeni haklar koruma altına alınmış ve mahkemenin çalışma şekline ilişkin yeni düzenlemeler getirilmiştir. Türkiye AİHM’e bireysel başvuru hakkını 1987’de AİHM’e zorunlu yargı yetkisini ise 1990’da kabul etmiştir.

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin (AİHM) Yapısı Nasıldır?

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) sözleşmeci devletlerin sayısına eşit sayıda yargıçtan oluşmaktadır. Yargıçlar AİHS’e taraf olan devletlerin gösterdikleri üçer aday arasında, Avrupa Konseyi Parlamenterler Meclisi tarafından oy çokluğu ile seçilirler. Yeniden seçilmeleri mümkün değildir. Yargıçlar görevlerini yerine getirirken kendi adlarına hareket ederler. Herhangi bir devleti temsil etmezler. Yargıçların tamamen bağımsız ve tarafsız olarak hareket etmeleri, tarafsızlıklarını gölgeleyecek herhangi bir görev almamaları gerekir. Yargıçların, bağımsızlık ve tarafsızlıklarını koruyabilmeleri için Avrupa Konseyinin imtiyaz ve muafiyetlerine müteallik umumi anlaşmaya Ek 6. Nolu protokol ile bir takım ayrıcalıklar ve dokunulmazlıklar getirilmiştir.

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) Kararları, AİHM’in resmi web sitesinde yayınlanmaktadır.

Avukat Baran Doğan