Av. Mehmet Erbil¹

27 Mayıs 1960 Darbesi Mağdurları ve Mirasçılarına Maddi ve Manevi Tazminat

1 Temmuz 2020 tarihli resmi gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren 7248 Sayılı Kanunla, 27 Mayıs 1960 darbesinde haklarında soruşturma ve kovuşturma yürütülenlerin, bu soruşturma ve kovuşturmalar sebebiyle uğradıkları manevi zararlarının hazine tarafından karşılanacağı, bu kişilerin mal varlığı değerlerinin müsadere edilmesinden kaynaklanan maddi zararlarının da karşılanacağı hüküm altına alındı.

7248 Sayılı Kanunun;

• Geçici 1. maddesinin 1. fıkrasında yapılan düzenleme gereğince; 12/6/1960 tarihli ve 1 sayılı Kanunun 6 ncı maddesinin yürürlükten kaldırılması sebebiyle varlığı hukuki dayanaktan mahrum Yüksek Adalet Divanının hükümsüz hale gelen bütün kararları adli sicil ve her türlü arşiv kayıtları silinecek, bu silme işlemi Adalet Bakanlığı tarafından resen yerine getirilecektir.

• Geçici 1. Maddenin 2. Fıkrasında; Yüksek Soruşturma Kurulu ile Yüksek Adalet Divanı tarafından haklarında soruşturma ve kovuşturma yürütülenlerin bu soruşturma ve kovuşturmalar sebebiyle uğradıkları manevî zararlarının Hazine tarafından karşılanacağı, bu kişilerin malvarlığı değerlerinin müsadere edilmesinden kaynaklanan maddi zararlarının da karşılanacağı düzenlenmiştir.

• Geçici 1. maddenin 3. Fıkrasında; İkinci fıkra kapsamında zarar görenler veya mirasçıları tarafından zararlarının karşılanması istemiyle yapılacak başvuruları değerlendirmek ve karara bağlamak üzere, Cumhurbaşkanı tarafından bir Komisyon kurulacağı, komisyonun çalışma usul ve esaslarının, Cumhurbaşkanı tarafından belirleneceği, ayrıca bu madde kapsamında zararlarının karşılanmasını isteyenlerin, Komisyonun çalışma usul ve esaslarının Resmi Gazete’de yayımlanmasını izleyen üç ay içinde Komisyona başvurarak ikinci fıkra kapsamındaki zararlarının tazminini isteyebilecekleri düzenlenmiştir.

Kimler Tazminat Talep Edebilecek?

Kanunun düzenlenmesinde anlaşıldığı üzere, 27 Mayıs 1960 askeri darbesi nedeniyle haklarında soruşturma yapılanlar, gözaltına alınanlar, dava açılanlar, tutuklananlar, ev ve iş yerleri zarar görenler, mal varlığına el konulanlar, işkence ve kötü muamele görenler, sürgüne gönderilenler vs. hayatta ise kendileri, ölmüşlerse mirasçıları uğradıkları tüm maddi ve manevi zararlarını isteyebileceklerdir.

Maddi Tazminat Olarak Neler İstenebilir?

Kanunda, soruşturma ve kovuşturmalar sebebiyle malvarlığı değerlerinin müsadere edilmesinden kaynaklanan maddi zararlarının karşılanacağı açıkça belirtilmiştir. Kanunun düzenlemesinde anlaşılacağı üzere, 27 Mayıs 1960 Askeri Darbesi nedeniyle, arazilerine, evlerine, arsalarına arabalarına, banka hesaplarına vs. her türlü mal varlığına el konulan kişilerin uğradıkları zararları isteyebileceklerdir.

Kanun koyucu geçici maddenin 7. Fıkrasında. “maddi zararların karşılanması talepleri karara bağlanırken, uğranıldığı kesin olan ancak aradan geçen zaman sebebiyle tutar yönünden tespiti teknik olarak mümkün olmayan zararlar açısından hakkaniyete uygun bir miktarın ödenmesine karar verilir.” Demek suretiyle maddi zarar miktarının belirlenmesinde komisyonuna geniş bir yetki vermiştir.

Kanunun düzenlemesi ve kanun koyucunun iradesi dikkate alındığında, Türk Borçlar Kanununun haksız fiile ilişkin genel düzenlemeleri uyarınca, soruşturma ve kovuşturmalar nedeniyle darbe mağdurları ve onların mirasçıları uğradıkları her türlü maddi ve manevi zararlarının tazminini isteyebilecekleri kanaatindeyiz.

İstenebilecek Manevi Tazminat ve Miktarı

Geçici 1. Maddenin 2. Fıkrasında “Yüksek Soruşturma Kurulu ile Yüksek Adalet Divanı tarafından haklarında soruşturma ve kovuşturma yürütülenlerin bu soruşturma ve kovuşturmalar sebebiyle uğradıkları manevî zararlarının Hazine tarafından karşılanacağı” açıkça belirtilmektedir. Manevi tazminatın miktarının takdiri komisyona bırakılmıştır. Komisyon, soruşturmaya uğrayan kişilerin gözaltında kaldıkları veya tutuklu kaldığı süreleri, yargılanma süresini, aldığı ceza süresi ve niteliğini (idam, hapis cezası, sürgün vs.) dikkate alarak bir değerlendirme yapacağını ve buna göre manevi tazminatın miktarını belirleyeceği kanaatindeyim. Komisyonun Çalışma Usul ve Esasları yayınlandığında bu konuya bir açıklama getirilecektir.

Komisyona Başvuru Süresi Ne Kadardır?

Zararların karşılanması için kanunda sözü edilen komisyon 14/10/2020 tarihinde Cumhurbaşkanlığı Kararı ile kurulmuştur. Komisyonun çalışma usul ve esaslarının Resmi Gazete’de yayımlanmasını izleyen üç ay içinde Komisyona başvurulması zorunludur. Burada belirtilen süre hak düşürücü bir süredir. Komisyonun çalışma usul ve esaslarının resmi gazetede yayınlanmasından itibaren üç ay içinde komisyona başvuru yapmayanlar daha sonra başvuru yapamayacaklardır.

Komisyona Başvuruda Herhangi Bir Ücret Alınacak mı?

Geçici 1. Maddenin 5. Fıkrasında yer alan “Komisyona yapılacak başvurular için herhangi bir ad altında ücret talep edilmez…” Şeklindeki düzenlemede görüleceği üzere, komisyona müracaat anında herhangi bir ücret ödenmeyecektir. Ancak Komisyonun kararına itiraz edilmesi sonrasında Danıştay’ da açılacak davalarda maktu olarak karar ve ilam harcı alınacak olup, dava sonunda hükmedilecek vekalet ücreti de maktu olarak belirlenecektir.

Komisyona Başvururu Yapmak İçin Gerekli Olan Belgeler Nerlerdir?

Komisyona başvuru yapacak olan başvurucu hayatta ise bizzat kendisi veya avukatı aracılığı ile, hayatta değilse mirasçıları o kişinin mirasçısı olduklarını gösteren mirasçılık belgesi ile birlikte kendileri veya avukatları aracılığı ile başvuru yapacaklardır. Her ne kadar kanun koyucu darbe mağdurlarına ilişkin her türlü belge ve belgenin resmi makamlarda istenebileceğini belirtmiş ise de, başvuru yapılırken (belge, bilgi, resim vs.) tüm belgelerin başvuru dilekçesine eklenmesinde fayda vardır. Örneğin arazilerine el konulmuş ise veya ekilmesi ve hasat alınması engellenmiş ise varsa buna dair belgeler, o tarihte çıkan gazete haberleri fotoğraflar, gözaltı ve tutuklama belgeleri, mahkeme evrakları, kendisi yada ailesi sürgün edilmiş ise buna dair bilgi ve belgeler.

27 MAYIS 1960 DARBE MAĞDURLARI TAZMİNAT KOMİSYONU ÇALIŞMALARINA BAŞLADI

27 Mayıs 1960 darbesinde haklarında soruşturma ve kovuşturma yürütülenlerin, bu soruşturma ve kovuşturmalar sebebiyle uğradıkları maddi ve manevi zararların ödenmesi için kurulan komisyon 24 Şubat 2021 tarihinde çalışmalarına başladı.

01/07/2020 tarihli resmi gazetede yayınlanan 7248 Sayılı Kanunla, 27 Mayıs 1960 darbesinde mağdur olanlara veya mirasçılarına maddi ve manevi zararlarının ödenmesi hususu düzenlenmişti.

Kanunun düzenlemesine göre; 27 Mayıs 1960 askeri darbesi nedeniyle Yüksek Soruşturma Kurulu veya Yüksek Adalet Divanı tarafından soruşturma ve kovuşturmaya maruz kalanlar, hayatta iseler kendileri, ölmüşler ise mirasçıları, darbe sırasında uğradıkları maddi ve manevi zararlarının ödenmesini isteyebileceklerdir.

Kanunda belirlenen zararların ödenmesi için kurulan Tazminat Komisyonun Çalışma Usul ve Esasları 24 Şubat 2021 tarihli resmi gazetede yayınlanarak yürürlüğe girdi.

Komisyonun çalışmaya başladığı 24 Şubat 2021 tarihinden itibaren 3 aylık süre içinde müracaatların yapılması gerekiyor. Müracaat süresi 24 Mayıs 2021 tarihinde sona erecektir. Bu süre içinde müracaat etmeyenler haklarını kaybedecekler.

Komisyona hak sahipleri bizzat, yasal temsilcileri veya avukatları tarafından müracaat edilebilecektir.

Komisyonun hazırladığı matbu Başvuru Formu, başvurucu, yasal temsilcisi veya vekaletli avukatı tarafından usulüne uygun bir şekilde doldurulup imzalanacaktır. Başvurucunun kimlik fotokopisi, mirasçılık belgesi ve maddi zararlara ilişkin varsa bilgi ve belgelerin Başvuru Formunun ekinde sunulması gerekmektedir.

Maddi ve Manevi tazminatı komisyon takdir edecektir. Mirasçılar miras payları oranında tazminata hak kazanacaktır.

Başvurucuların bir hak kaybına uğramaması için konusunda uzman bir avukatla süreci yürütmeleri kendi menfaatlerine olacaktır. Konu ile ilgili ayrıntılı bilgi almak ve müracaat etmek isteyenler aşağıda yazılan telefonda bilgi alabilirler.