Maddi Gerçek Nedir?

Ceza yargılamasının amacı maddi gerçeğe ulaşmaktır. Maddi gerçek, yaşanan gerçeğin delillerle temsil edilmiş şeklidir. Maddi gerçeği araştırma ilkesi, hakime taraf beyanlarıyla veya dosyadaki diğer delillerle yetinmeyip kendiliğinden araştırma yapma yükümlülüğü yükler. Yargıç, maddi gerçeğe ulaşmak için her türlü delili mahkemeye getirtip tartıştırmalı ve değerlendirmelidir.

Maddi Gerçeği Araştırma İlkesinin Sınırları

Yargıcın maddi gerçeğe ulaşmak için her türlü delili elde etmeye çalışmasının istisnası delil yasaklarıdır. Hukuka aykırı deliller, maddi gerçeği araştırma ilkesi çerçevesinde delil araştırmanın sınırı olup hakim tarafından hükme esas alınamazlar.

Ceza muhakemesinin amacı, her somut olayda kanuna ve usulüne uygun olarak toplanan delillerle maddi gerçeğe ulaşıp adaleti sağlamak, suç işlediği sabit olan faili cezalandırmak, kamu düzeninin bozulmasının önüne geçebilmek ve bozulan kamu düzenini yeniden tesis etmektir. Gerek 1412 sayılı CMUK, gerekse 5271 sayılı CMK adil, etkin ve hukuka uygun bir yargılama yapılması suretiyle maddi gerçeğe ulaşmayı amaç edinmiştir. Bu nedenle ulaşılma imkânı bulunan bütün delillerin ele alınıp değerlendirilmesi gerekmektedir. Diğer bir deyişle, adaletin tam olarak gerçekleşebilmesi için maddi gerçeğe ulaşma amacına hizmet edebilecek tüm kanuni delillerin toplanması ve tartışılması zorunludur. Ceza muhakemesinde bir hususun hangi delille ispat olunacağı konusunda sınırlama bulunmayıp yargılamayı yapan hâkim, hukuka uygun şekilde elde edilen delilleri kullanmak suretiyle, sanığın aleyhine olduğu kadar lehine delilleri de araştırıp değerlendirerek, her türlü şüpheden arınmış bir neticeye ulaşmalıdır. Dolayısıyla yargılamaya konu olayın açıklığa kavuşturulması ve maddi gerçeğin bulunabilmesi için ispat amacıyla kullanılan her araç delil olarak kabul edilmiştir (CGK-K.2020/145).

Maddi Gerçeğe Ulaşmak İçin Tüm Delillerin Toplanması Gerekir

Ceza muhakemesinin amacı, her somut olayda kanuna ve usulüne uygun olarak toplanan delilerle maddi gerçeğe ulaşıp adaleti sağlamak, suç işlediği sabit olan faili cezalandırmak, kamu düzeninin bozulmasının önüne geçebilmek ve bozulan kamu düzenini yeniden tesis etmektir. Gerek 1412 sayılı Ceza Muhakemeleri Usulü Kanunu, gerekse CMK; adil, etkin ve hukuka uygun bir yargılama yapılması suretiyle maddi gerçeğe ulaşmayı amaç edinmiştir. Bu nedenle ulaşılma imkânı bulunan bütün delillerin ele alınıp değerlendirilmesi gerekmektedir. Diğer bir deyişle adaletin tam olarak gerçekleşebilmesi için, maddi gerçeğe ulaşma amacına hizmet edebilecek tüm kanuni delillerin toplanması ve tartışılması zorunludur.

Sanığın 04.09.2020 tarihinde gece saat 01.30 sıralarında katılanın ikamet ettiği apartmanın merdiven korkuluklarında kilitli vaziyette duran bisikleti çaldığının iddia ve kabul edildiği olayda; Sanığın tüm aşamalarda istikrarlı bir şekilde kamera kaydında yer alan şahsın kendisi olmadığını savunması ve olayın tek delilinin kamera görüntüleri olması karşısında, maddi gerçeğe ulaşma amacına hizmet edebilecek tüm delillerin toplanması ve tartışılmasının zorunlu olduğu cihetle, olay anını gösteren kayıtlar ile sanığın yakalandığı tarih itibarıyla elde edilen ve dosya içinde mevcut bulunan fotoğraflarının Emniyet Kriminal Daire Başkanlığı ya da Adli Tıp Kurumu Adli Bilişim İhtisas Dairesine gönderilerek görüntülerde yer alan şahsın sanık olup olmadığına dair rapor aldırılması, sanığın suç tarihinde kullandığı GSM hat ya da hatlarına ilişkin telefon numaralarının tespit edilerek HTS kayıtlarının incelenmesi ile olay mahallinde bulunan baz istasyonlarından sinyal alıp almadıklarının araştırılması, İstanbul Anadolu Cumhuriyet Başsavcılığının 15.09.2020 tarihli ve 89481 soruşturma sayılı kovuşturmaya yer olmadığına dair karara ilişkin soruşturma dosyasının celp edilerek söz konusu dosyaya yansıyan delillerin değerlendirilmesi ile gerektiğinde aile üyelerinin de beyanlarına başvurularak savunmanın doğruluğu üzerinde durulması ve elde edilecek kanıtlar bir bütün hâlinde tartışılarak sonuca göre sanığın hukuki durumunun belirlenmesi gerekirken eksik araştırma ile mahkûmiyet hükmü kurulması usul ve kanuna aykırıdır (Ceza Genel Kurulu 2024/459 E. , 2025/77 K.).

“Maddi gerçek” kavramını açıklayan bir VİDEO aşağıdadır.

Avukat Baran Doğan