Ret Talebinin İncelenmesi

HMK Madde 42

(1) Hâkimin reddi talebine ilişkin karar, dosya üzerinden inceleme yapılarak da verilebilir.

(2) (Ek:22/7/2020-7251/5 md.)(1) Ret sebebi sabit olmasa bile, merci bunu muhtemel görürse, ret talebini kabul edebilir.

(3) (Ek:22/7/2020-7251/5 md.)(1) Ret sebepleri hakkında yemin teklif olunamaz.

(4) Reddi istenen hâkim, ret hakkında merci tarafından karar verilinceye kadar o davaya bakamaz. Şu kadar ki, gecikmesinde sakınca bulunan iş ve davalar bunun dışındadır. Daha önce hakkındaki ret talebi mercice reddolunan hâkimin, aynı durum ve olaylara dayanarak yeniden reddedilmesi hâli, hâkimin davaya bakmasına engel oluşturmaz.

(5) Ret talebinin merci tarafından kabul edilmemesi hâlinde, reddi istenen hâkim davaya bakmaya devam eder.

(6) Ret talebinin, kötüniyetle yapıldığının anlaşılması ve esas yönünden kabul edilmemesi hâlinde, talepte bulunanların her biri hakkında beşyüz Türk Lirasından beşbin Türk Lirasına kadar disiplin para cezasına hükmolunur.

(7) Hâkim hakkında aynı davada aynı tarafça ileri sürülen ret talebinin reddi hâlinde verilecek disiplin para cezası, bir önceki disiplin para cezasının iki katından az olamaz.

(8) Disiplin para cezasının tahsili için, davaya bakan mahkeme, dosyanın geliş tarihinden başlayarak iki hafta içinde gereğini yapar.

• 6100 sayılı HMK (Hukuk Muhakameleri Kanunu) Tam Metin

HMK Madde 42 Gerekçesi

Madde, 1086 sayılı Kanunun 36 ncı maddesini karşılamaktadır.

Bu düzenlemenin dört ve altıncı fıkraları yeni hükümler içermektedir.

Maddenin birinci fıkrasında işin niteliği icabı hâkimin reddi talebine ilişkin kararların, duruşma yapılmaksızın da verilebileceği açıklanmıştır.

İkinci fıkrada ise ret talebi üzerine, işe bakan hâkimin hangi işlemleri yapabileceği düzenlenmiştir.

Üçüncü fıkrada, ret talebinin merci tarafından reddedilmesi üzerine, engel bulunmadığı anlaşılacağından hâkimin davaya bakmaya devam edeceği açıkça vurgulanmıştır.

1086 sayılı Kanunun 36 ncı maddesinin dördüncü fıkrasında hâkimin reddi isteğinin merci tarafından usul ve esas yönünden kabul edilmemesi hâlinde, istekte bulunanlar aleyhine para cezasına hükmolunacağı öngörülmüş iken, bu düzenlemenin dördüncü fıkrasında “ret talebinin kötüniyetle yapıldığının anlaşılması ve esas yönünden kabul edilmemesi” durumunda para cezasına hükmolunacağı düzenlenmiştir. Davaya bakan hâkimlerin birden çok olması ve bu sebeple birden çok hâkim hakkında ret talebinde bulunulmasından dolayı, cezanın ağırlaştırılması, hakkaniyete uygun görülmemiş, 1086 sayılı Kanunun 36 ncı maddesinin dördüncü fıkrası olan son cümle bu düzenlemeye alınmamıştır.

Maddenin beşinci fıkrasında tevali eden ret durumu, cezanın artırılma sebebi olarak kabul edilmiştir.

1086 sayılı Kanunun 36 ncı maddesinde, para cezasının hüküm kesinleşmeden tahsili ve hükmün bozulması hâlinde ilgilinin isteği üzerine iade edileceği düzenlenmiş iken, maddenin altıncı fıkrasında para cezasına ilişkin karar kesinleşmedikçe tahsil edilemeyeceği gösterilmiştir. Davaya bakan mahkemenin, dosyanın gelişi tarihinden itibaren onbeş gün içinde (iki hafta olarak yasalaşmıştır) para cezasının tahsili için gereğini yapacağı düzenlenmiştir.

Böylece Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin 6 ncı maddesinde yer alan adil yargılanma hakkına ilişkin kurala uyum sağlanmıştır.

HMK 42 (Ret Talebinin İncelenmesi) Emsal Yargıtay Kararları

YARGITAY 20. HUKUK DAİRESİ Esas : 2017/6712 Karar : 2017/4273 Tarih : 11.05.2017

• HMK 42. Madde

• Ret Talebinin İncelenmesi

Davalı Ali Ö… vekili 23.12.2016 tarihli temyiz ve reddi hakim dilekçesinde; “…Ankara Bölge Adliye Mahkemesi 22. Hukuk Dairesi Başkanının Konya 5. Hukuk Dairesi Ticaret Mahkemesi: hakimi olduğu dönemde 27.12.2013 tarihli ve 2013/1309 D. İş sayılı reddi hakim ve hakimin çekinmesi ile ilgili verdiği kararda reddi hakim talebini tarafsız şekilde değerlendirmediğini, vekili olduğu tüm davalarda müvekkiller nezdinde itibarsızlaşmasına neden olacak şekilde tehdit ederek tarafsız kalamayacağını ortaya koyduğunu, yasal mercilere gereği konusunda ihbarda bulunulduğunu, aralarında HMK.`nın 36/1-d maddesi uyarınca husumetinde olduğunu…” belirterek reddi hakim talebinde bulunmuştur.

Reddedilen hakim tarafından, reddi hakim talebinin reddinin gerektiği ancak istinaf incelemesine gönderilen Konya 1. Asliye Ticaret Mahkemesinin 2014/1009 E. sayılı davasının 25.09.2014 tarihli celsesinde hakim olarak görev yaptığından HMK’nm36/c maddesi gereğince davadan çekildiği yönünde görüş belirtilmesi üzerine dosyayı inceleyen merci tarafından “…Vekilin kendinden kaynaklanan sebeplerle reddi hakim istendiği, red sebeplerinin yerinde olmadığı, kötüniyetle yapıldığı, reddi istenilen hakimin istinaf incelemesine konu davanın 25.09.2014 tarihli oturumunda hakim olarak görev yaptığı…” gerekçesiyle reddi hakim talebinin reddine, davalının 2.000.-TL disiplin para cezası ile cezalandırılmasına, çekilme isteğinin HMK`nın 36/c maddesi gereğince kabulüne ilişkin verilen karar davalı vekili tarafından temyiz edilmiştir.

Davalı vekilinin temyiz itirazları reddi hakim talebinin reddine ve disiplin para cezasına yönelik olup, davalı vekili tarafından ileri sürülen ret nedenleri 6100 sayılı HMK.’nın 36. maddesinde tanımı yapılan sebeplerden olmadığından reddi hakim talebinin reddine karar verilmesinde bir isabetsizlik bulunmamaktadır. Reddi istenilen hakimin çekilme isteği HMK.’nın 36/c maddesi gereğince kabul edilmiş ise de anılan madde ancak reddi istenilen hakimin temyiz İncelemesine konu davada esasa ilişkin işlemler yapmış olması halinde uygulanma imkanı bulmaktadır. Reddi istenilen bölge adliye mahkemesi hakimi istinaf incelemesine konu davanın 25.09.2014 tarihli oturumuna hakim olarak katılmış ise de anılan duruşmada sadece “davanın değeri itibariyle dosyanın heyete tevdiine” yönünde ara karar vermiş olup, başka duruşmalara çıkmamış, nihai kararada iştirak etmemiştir. Reddi istenilen hakim, temyiz incelemesine konu davada esasa ilişkin işlem yapmadığından HMK.`nın 36/c maddesindeki koşul oluşmadığı halde anılan madde uyarınca verilen çekilme kararın merci tarafından aynı gerekçe ile kabııl edilmesi doğru değil ise de aleyhe bozma yasağı sebebiyle bozma nedeni yapılmayıp değinilmekle yetinilmiştir.

SONUÇ:

Ancak. HMK.’nın 42/4. maddesi uyarınca disiplin para cezasına hükmedilebilmesi için reddi hakim talebinin esastan reddi ile ret talebinin kötüniyetle yapılması gerekmektedir. Somut olayda ise ret talebini inceleyen merci tarafından “vekilin kendinden kaynaklanan sebeplerle reddi hakim istendiği, red sebeplerinin yerinde olmadığı, kötüniyetle yapıldığı” gerekçesiyle daval ıasilin 2.000.- TL. disiplin para cezası ile cezalandırılması isabetsiz isede bu husus hükmün bozulmasını ve yeniden yargılama yapılmasını gerektirmediğinden, hükmün düzeltilerek onanması uygun görülmüştür. Bu sebeple; hüküm fıkrasının üç rakamlı bendinin tamamen kaldırılmak suretiyle düzeltilmesine ve hükmün 6100 sayılı HMK.`nın 370/2 maddesine göre düzeltilmiş bu şekliyle ( ONANMASINA ), temyiz harcının istek halinde iadesine oy birliğiyle karar verildi.

YARGITAY 20. HUKUK DAİRESİ Esas : 2017/7371 Karar : 2017/6405 Tarih : 11.07.2017

• HMK 42. Madde

• Ret Talebinin İncelenmesi

Vesayet davası sırasında kısıtlanması istenilen … tarafından sunulan 05.06.2014 tarihli dilekçe ile özetle “…sulh hukuk mahkemesi hakiminin, kendisini zorla akıl hastanesine sevk etmeye çalıştığını, görevini kötüye kullandığını, objektif olmadığını…” belirterek reddi hakim talebinde bulunmuştur

Reddedilen hakim tarafından, talebin reddinin gerektiği yönünde görüş belirtilmesi üzerine dosyayı inceleyen merci tarafından reddi hakim talebinin reddine, reddi hakim talebinde bulunanın HMK`nın 42/4. maddesi uyarınca takdiren 2.000,00.-TL idari para cezası ile cezalandırılmasına ilişkin verilen karar kısıtlanması istenilen … tarafından temyiz edilmiştir.

Hakimin reddi için ileri sürülen iddialar HMK’nın 36. maddesinde tanımı yapılan sebeplerden olmadığından talebin reddine karar verilmesinde bir isabetsizlik bulunmamaktadır. Ancak, HMK`nın 42/4. maddesi uyarınca hükmedilecek para cezasının cinsi disiplin para cezası olduğu halde mahkemece ret talebinde bulunanın idari para cezası ile cezalandırılmasına karar verilmesi doğru değil ise de bu husus hükmün bozulmasını ve yeniden yargılama yapılmasını gerektirmediğinden, hükmün düzeltilerek onanması uygun görülmüştür. Bu sebeple; hükmün iki rakamlı bendinde yer alan “idari para cezası” ibarelerinin çıkarılarak bunların yerine “disiplin para cezası” sözcüğünün yazılması suretiyle düzeltilmesine ve 6100 sayılı Kanunun geçici 3. maddesi atfıyla HUMK’nın 438/7. maddesine göre bu düzeltilmiş şekliyle ONANMASINA, temyiz harcının istek halinde iadesine 11/07/2017 günü oy birliği ile karar verildi.

YARGITAY 20. HUKUK DAİRESİ Esas: 2016/4716 Karar: 2016/7291 Tarih: 21.06.2016

• HMK 42. Madde

• Ret Talebinin İncelenmesi

Taraflar arasında görülen dava sırasında davalı tarafından 17.02.2016 tarihli dilekçe ile; “… dosyada görevli hâkimin taraflar arasında görülen boşanma ve tazminat davasında kendisi aleyhine 100.000.-TL maddi, 35.000.-TL manevi tazminata hükmettiği, akıl hastalığı sebebi ile TMK’nın 165/2. maddesi uyarınca boşanma davası açılması gerektiği, ilk derece mahkemesinin eksik inceleme yaparak davacı tarafın beyanları üzerinden farazi olarak hüküm kurduğu, davayı gören hâkimin boşanma ve tazminat davası sonucu verdiği kararın HMK’nın 36. maddesine aykırı olduğu …” gerekçesiyle reddi hâkim yoluna başvurulmuştur.

Reddedilen hâkim tarafından, kurulan ara karar ile reddi hâkim talebinin reddine, ret isteminde bulunanın 5000,00.-TL idari para cezası ile cezalandırılmasına dair karar davalı tarafından temyiz edilmiştir.

HMK’nın 41. maddesiHMK’nın 41. maddesi gereğince hâkimin reddi talebi, süresinde yapılmamışsa, inandırıcı delil veya emare gösterilmemişse ve davayı uzatmak amacıyla yapıldığı açıkça anlaşılıyor ise, toplu mahkemelerde ret edilen hâkimin müzakereye katılmasıyla; tek hâkimli mahkemelerde ise reddedilen hâkimin kendisi tarafından geri çevrilir.

HMK’nın 42/2. maddesiHMK’nın 42/2. maddesi uyarınca ret talebinin merci tarafından kabul edilmemesi hâlinde, reddi istenen hâkim davaya bakmaya devam eder.

Somut olayda; ret talebi HMK’nın 42. maddesi gereğince merci tarafından incelenmemiş, reddedilen hâkim tarafından kurulan ara kararla reddedilmiştir. Ret edilen hâkimin, davalı tarafça yapılan ret talebini, HMK’nın 42. maddesinde belirtilen şekilde reddedip, disiplin para cezasına hükmetme yetkisi bulunmamaktadır. Reddi istenen hâkim, bu talebi 41. maddede yazılı şartlar var ise geri çevirebilir ve bu geri çevirme kararı ancak esas hükümle birlikte temyiz edilir. Eğer HMK’nın 41. maddesinde yazılı şartlar yok ise hâkim görüşü ile birlikte dosyayı, yazı işleri müdürlüğüne gönderir, dosya kendisine tevzi edilen merci ise; HMK’nın 42. maddesi gereğince ret talebi hakkında incelemesini yaparak talebin kabulü veya talebin reddi şeklinde temyizi kabil bir karar verir. Mahkemece kanunda belirtilen usûl izlenmeksizin karar verilmesi usûl ve kanuna uygun olmadığından hükmün bozulması gerekmiştir.

Kabule göre de; reddi hâkim talebi üzerine hükmedilen para cezasının “disiplin para cezası” olduğu kanunda belirtilmesine rağmen mahkemece idari para cezasına hükmedilmiş olması da doğru değildir.

SONUÇ : Yukarıda açıklanan nedenlerle; davalı tarafın temyiz isteminin kabulüyle hükmün BOZULMASINA, bozma nedenine göre sair hususların incelenmesine yer olmadığına, temyiz harcının istenmesi halinde iadesine, 21.06.2016 günü oybirliği ile karar verildi.