Emre İtaatsizlikte Israr Suçu Nedir?

Emre itaatsizlikte ısrar suçu, askeri bir suç olup Askeri Ceza Kanunu’nda düzenlenmiştir. Emre itaatsizlikte ısrar suçunu düzenleyen 1632 sayılı Askeri Ceza Kanunu’nun “İtaatsizlikte ısrar edenlerin cezası” başlıklı 87. maddesi şu şekildedir:

Askeri Yargıtay Daireler Kurulu 2013/78 esas ve 2013/70 karar ile Askeri Yüksek İdare Mahkemesinin 13.03.2014 tarihli, 2013/770 esas ve 2014/358 karar sayılı kararlarında da belirtildiği üzere;

A. Emre İtaatsizlikte Israr" suçunun oluşması için;

1-) Üst veya amir tarafından hizmete ilişkin bir emrin verilmesi,

2-) Astın ise bilerek ve isteyerek;

a. Emri hiç yapmaması veya
b. Emrin yerine getirilmesini söz veya fiiliyle açıkça reddetmesi yada
c. Emir tekrar edildiği halde emri yerine getirmemesi gereklidir.

B. "Emre İtaatsizlik" disiplin suçunun oluşması için;

1-) Hizmete ilişkin bir emrin olması,
2-) Söz konusu emrin kişinin bilgisine ulaştırılması,
3-) İlgili kişinin emri, belirtilen sınırlar içinde tam olarak yapmaması veya değiştirerek yapması,
4-) İlgili kişinin kasten hareket etmesi gerekmektedir.

Emre İtaatsizlikte Israr Suçunun Unsurları Nelerdir?

Maddede düzenlenen eylem, yetkili amir tarafından verilen ve hizmete ilişkin olan emrin hiç yapılmaması, yerine getirilmesinin söz veya fiil ile açıkça reddedilmesi veya emir tekrar edildiği hâlde yapılmamasıdır. Emre itaatsizlikte ısrar suçu kasten işlenebilen bir suçtur. Aranan kast bakımından genel kast yeterli olup faili emre itaatsizliğe götüren bir saikin bulunması gerekli değildir. Eyleminin emre itaatsizlik olduğunu bilmesi ve hareketi yaparken istemiş olması yeterlidir.

Diğer taraftan, ceza muhakemesinin amacı, her somut olayda kanuna ve usulüne uygun olarak toplanan delillerle maddi gerçeğe ulaşıp adaleti sağlamak, suç işlediği sabit olan faili cezalandırmak, kamu düzeninin bozulmasının önüne geçebilmek ve bozulan kamu düzenini yeniden tesis etmektir. Gerek 1412 sayılı CMUK, gerekse 5271 sayılı CMK, adil, etkin ve hukuka uygun bir yargılama yapılması suretiyle maddi gerçeğe ulaşmayı amaç edinmiştir. Bu nedenle ulaşılma imkânı bulunan bütün delillerin ele alınıp değerlendirilmesi gerekmektedir. Diğer bir değişle adaletin tam olarak gerçekleşebilmesi için, maddi gerçeğe ulaşma amacına hizmet edebilecek tüm kanuni delillerin toplanması ve tartışılması zorunludur.

…. Mknz. P. Bl. K.lığı emrinde görevli olan sanık P. Er …’ın 23.12.2013 tarihinde 19.30-21.30 saatleri arasında nöbetçi olarak görevlendirildiği, nöbetçi Onbaşı tanık … Altıner’in sanığı nöbet yerine götürmeye çalıştığı ancak sanığın yoldan geri dönüp nöbet yerine gitmeyerek 1632 sayılı Askeri Ceza Kanunu’nda düzenlenen emre itaatsizlikte ısrar suçunu işlediğinden bahisle sanık hakkında kamu davası açıldığı anlaşılan olayda; 24.12.2013 tarihli bilgi edinme tutanağına göre; sanığa neden nöbete gitmediği sorulduğunda, sanığın 23.12.2013 tarihinde saat 15.30-17.30 nöbetçisi olduğunu, nöbet değişiminin geç yapıldığını, nöbetten döndüğünde 19.30-21.30 saatleri arasında nöbeti olduğunu öğrendiğini, nöbetten yeni geldiği için bu nöbete gitmek istemediğini beyan etmesine rağmen hasta olduğu için nöbete gitmediğinden bahsetmemesi, tanık … Altıner’in; piyade onbaşı olarak görev yaptığını, görevinin kule nöbetçilerinin yerini değiştirmek ve nöbet değişimi yapmak olduğunu, sanığın kule nöbetçisi olmasına rağmen nöbeti devralmaya gitmediğini, sanığı götürmeye çalıştığını ancak yoldan geri döndüğünü, ikinci sefer görevini hatırlattığını ancak gitmeyeceğini söylediğini, bunun üzerine o geceki bölük astsubayına giderek durumu anlattığını, onun talimatı üzerine sanık hakkında tutanak düzenlediklerini beyan etmesine rağmen sanığın hasta olması sebebiyle nöbete gitmek istemediğini kendisine söylediğine ilişkin bir beyanda bulunmaması hususları birlikte değerlendirildiğinde; sanığın rahatsızlanması sebebiyle nöbete gidemeyeceğini tanık … Altıner’e ve tutanakta imzaları bulunan….u ve … Korkmaz isimli şahıslara söyleyip söylemediğinin, rahatsızlığın ileri sürüldüğünün belirlenmesi durumunda sanığın nasıl bir rahatsızlıktan bahsettiğinin, söz konusu rahatsızlığın; vizite kaydında yazılı rahatsızlıkla uyumlu ve nöbet hizmetine gitmeyi engelleyecek veya nöbet hizmetini güçleştirecek nitelikte olup olmadığının araştırılarak ve isimleri belirtilen şahıslar tanık sıfatıyla dinlenilerek sonucuna göre sanığa atılı emre itaatsizlikte ısrar suçunun unsurları itibarıyla oluşup oluşmadığının belirlenmesi gerekirken, eksik araştırma ile yazılı şekilde hüküm kurulması usul ve kanuna aykırıdır (Ceza Genel Kurulu 2023/28 E. , 2023/95 K.).

Malzemenin Zimmetini Üzerine Almayarak Emre Uymama Konusunda Israr Etme

ASCK’nin 87’nci maddesinde düzenlenen emre itaatsizlikte ısrar suçunun oluşabilmesi için, amir tarafından verilmiş bir emrin bulunması, emrin konusunun askeri hizmete ilişkin olması, bu hizmet emrinin suçun faili olan ast yönünden özelleştirilerek somut hale getirilmesi ve bu özel unsurların dışında sanığın emre itaatsizlikte ısrar kastıyla hareket ederek emrin gereğini hiç yerine getirmemesi gerekmektedir.

Somut olayda; sanığın mal sorumlusu olarak alması gereken malzemeleri zimmetine alması hususunda defaten verilmiş emirleri yerine getirme hususunda tereddüt etmesini gerektirir dosyaya yansımış bir sebep bulunmaması, sanığın malzemeleri teslim almak için çaba sarf etmemesi, buna karşın defaten verilen emre rağmen malzemelerin zimmetini üzerine almadığının ve verilen emrin gereğini yerine getirmediğinin de sabit olması karşısında sanığın suç işleme kastıyla hareket ederek üzerine atılı emre itaatsizlikte ısrar suçunu işlediği sonucuna varıldığından sanığın mahkumiyetine karar verilmesi gerekirken yazılı şekilde beraatine karar verilmesi, bozma nedenidir (Yargıtay 19. Ceza Dairesi 2019/3913 E. , 2019/15045 K.).

Mesai Saati Konusunda Verilen Emre İtaatsizlikte Israr Suçu

Emre itaatsizlikte ısrar suçunun oluşması için, askerî hizmete ilişkin bir emrin varlığı, bu emre hiç uyulmaması ya da söz veya fiille emrin yerine getirilmesinin reddedilmesi veya emrin tekrar edilmesine rağmen gereğinin yerine getirilmemesi, ayrıca failde emre itaatsizlikte ısrar şuur ve iradesinin bulunup bulunmadığının belirlenmesi gerekmektedir.

05/05/2015 günü sayın Cumhurbaşkanının Tekirdağ iline planlı ziyaretinin olduğu, ziyaret programı dahilinde Tekirdağ’a helikopter ile intikal edip 8.Mknz.P.Tug.K.lığı kışlasında konuşlu helikopter pistine inmesinin, buradan da il içinde temas ve incelemelerde bulunup aynı şekilde ilden ayrılmasının planlandığı, durumun bir gün evvel Tugay Komutanlığına bildirildiği, olay günü de sayın Cumhurbaşkanının karşılamayı müteakiben 8.Mknz.P.Tug.K.lığını ziyaret ederek oradan ayrıldığı, Tugay Komutanı tarafından ise “Cumhurbaşkanının gelişi sebebiyle ikinci bir emre kadar kadar mesainin devam edeceği ve Cumhurbaşkanının helikopter ile gidişini müteakip mesainin biteceği” yönünde emir verildiği, verilen bu emrin mesaiyi terk etmek üzere kışla nizamiyesinde bulunduğu sırada sanığa hem mesaj yolu ile hem de Per.Asb…. tarafından telefonda tebliğ edildiği, sanığın ise emir tebliğ edilmesine rağmen emrin gereğini yerine getirmediği ve mesaiye devam etmeyerek kışlayı terk ettiği, Anayasanın 104. maddesine göre Başkomutan sıfatına haiz sayın Cumhurbaşkanının plan dışına çıkarak birlikleri tek tek ziyaret etme veya denetleme veyahut bilgi talebinde bulunma gibi aniden gelişebilecek olası durumlar karşısında tedbir alması, hangi personele ihtiyaç duyulacağını önceden bilmesinin mümkün olmaması nedeniyle tüm personelin hazırlıklı olması maksadıyla Tugay Komutanı tarafından verilen emrin askeri hizmete ilişkin olduğu ve sanığa tebliğ edilmek suretiyle somutlaştırıldığı dikkate alındığında sanığın atılı suçu işlediği anlaşıldığından mahkumiyeti yerine yetersiz gerekçeyle beraat kararı verilmesi, bozma nedenidir (Yargıtay 19. Ceza Dairesi 2018/8480 E. , 2020/7593 K.)