Yetkide Olumlu Veya Olumsuz Uyuşmazlık

CMK Madde 17

(1) Birkaç hâkim veya mahkeme arasında olumlu veya olumsuz yetki uyuşmazlığı çıkarsa, ortak yüksek görevli mahkeme, yetkili hâkim veya mahkemeyi belirler.

• 5271 sayılı CMK (Ceza Muhakemesi Kanunu) Tam Metin

CMK Madde 17 Gerekçesi

Madde olumlu veya olumsuz yetki uyuşmazlığının nasıl çözüleceğini göstermektedir. Madde bu tür uyuşmazlıkların çözümü yetkisini ortak yüksek görevli mahkemeye vermektedir.

CMK 17 (Yetkide Olumlu Veya Olumsuz Uyuşmazlık) Emsal Yargıtay Kararları

Yargıtay 5. Ceza Dairesi 2022/643 E. , 2022/2278 K.

• CMK 17
• Farklı yargı çevrelerine mensup mahkemeler arasında olumlu veya olumsuz yetki uyuşmazlığı çıkarsa, uyuşmazlığı çözme görevi Bölge Adliye Mahkemesine aittir.

5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun “Yetkide olumlu veya olumsuz uyuşmazlık” başlığını taşıyan 17. maddesinde yer alan “Birkaç hakim veya mahkeme arasında olumlu veya olumsuz yetki uyuşmazlığı çıkarsa, ortak Yüksek Görevli mahkeme, yetkili hakim veya mahkemeyi belirler.” şeklindeki düzenleme uyarınca aynı yargı çevresi içerisinde bulunan mahkeme ve hakimler arasında doğan yetki uyuşmazlıklarında uyuşmazlığı çözümlemek görevi bağlı oldukları yüksek dereceli mahkemeye ait iken farklı yargı çevresindeki mahkemeler arasındaki uyuşmazlıkta karar verme yetkisinin karar tarihi itibarıyla İstanbul Bölge Adliye Mahkemelerinde olduğu gözetilerek dosyanın bölge adliye mahkemesine gönderilmesine karar verilmesi gerekirken yazılı şekilde esastan inceleme yapılarak karar verilmesinde isabet görülmemiştir.

Yargıtay 5. Ceza Dairesi 2020/6855 E. , 2021/555 K.

• CMK 17
• İstanbul’da bulunan Bakırköy ve Gaziosmanpaşa mahkemeleri farklı yargı çevrelerinde olduklarından birleştirme uyuşmazlığının çözüm yeri İstanbul Bölge Adliye Mahkemesi’dir.

Ortaya çıkan olumsuz yetki uyuşmazlığının giderilmesi için dosyanın gönderildiği Bakırköy 9. Ağır Ceza Mahkemesince verilen Gaziosmanpaşa 14. Asliye Ceza Mahkemesinin yetkisizlik kararının kaldırılmasına ilişkin 27/01/2020 tarihli ve 2020/283 Değişik iş sayılı Kararının;

Dosya kapsamına göre, 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanununun “Yetkide olumlu veya olumsuz uyuşmazlık” başlığını taşıyan 17. maddesinde yer alan “Birkaç hakim veya mahkeme arasında olumlu veya olumsuz yetki uyuşmazlığı çıkarsa, ortak yüksek görevli mahkeme,yetkili hakim veya mahkemeyi belirler.” şeklindeki düzenleme uyarınca aynı yargı çevresi içerisinde bulunan mahkeme ve hakimler arasında doğan yetki uyuşmazlıklarında uyuşmazlığı çözümlemek görevi bağlı oldukları yüksek dereceli mahkemeye ait iken farklı yargı çevresindeki mahkemeler arasındaki uyuşmazlıkta karar verme yetkisinin karar tarihi itibariyle İstanbul Bölge Adliye Mahkemelerinde olduğu gözetilerek dosyanın bölge adliye mahkemesine gönderilmesine karar verilmesi gerekirken yazılı şekilde esastan inceleme yapılarak karar verilmesinde isabet görülmediğinden bahisle 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanununun 309. maddesi uyarınca bozulması lüzumu Yüksek Adalet Bakanlığı Ceza İşleri Genel Müdürlüğü ifadeli 22/10/2020 gün ve 94660652-105-34-9028-2020-Kyb sayılı Kanun yararına bozmaya atfen Yargıtay C.Başsavcılığından tebliğname ile Daireye ihbar ve dava evrakı ile birlikte gönderilmekle gereği düşünüldü:

Kanun yararına bozma istemine dayanan ihbarname münderecatı yerinde görüldüğünden talebin kabulü ile Bakırköy 9. Ağır Ceza Mahkemesince verilen 27/01/2020 tarihli ve 2020/283 Değişik iş sayılı Kararın CMK’nın 309. maddesi uyarınca BOZULMASINA, bozma sebebine nazaran müteakip işlemlerin mercince yapılmasına, dosyanın mahalline gönderilmesi için Yargıtay C.Başsavcılığına TEVDİNE 11/02/2021 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.

YARGITAY 5. CEZA DAİRESİ Esas: 2017/4474 Karar: 2017/3305 Tarih: 11.09.2017

• CMK 17. Madde

• Yetkide Olumlu Veya Olumsuz Uyuşmazlık

213 Sayılı Vergi Usul Kanunu’na muhalefet suçundan sanık hakkında yapılan yargılama sonucunda 5271 Sayılı Ceza Muhakemesi Kanununun 12. maddesi gereğince mahkemenin yetkisizliğine, dosyanın Nöbetçi Asliye Ceza Mahkemesine gönderilmesine dair 81. Asliye Ceza Mahkemesi’nin 20.05.2016 tarihli ve 2016/287 esas, 2016/180 Sayılı kararını müteakip, bu kez 1. Asliye Ceza Mahkemesi’nin 19.07.2016 tarihli ve 2016/968 Esas, 2016/1252 Sayılı kararı ile 5271 Sayılı Kanun’un 12 vd. maddeleri gereğince mahkemenin yetkisizliğine, suç yeri bakımından dosyanın Nöbetçi Asliye Ceza Mahkemesine gönderilmesine dair kararını takiben, ortaya çıkan olumsuz yetki uyuşmazlığının giderilmesi için dosyanın gönderildiği 5. Ağır Ceza Mahkemesince verilen 81. Asliye Ceza Mahkemesi’nin yetkisizlik kararının kaldırılmasına dair 28.07.2016 tarihli ve 2016/934 değişik iş sayılı kararın;

Dosya kapsamına göre, 5271 Sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun “Yetkide olumlu veya olumsuz uyuşmazlık”’ başlığını taşıyan 17. maddesinde yer alan “Birkaç hakim veya mahkeme arasında olumlu veya olumsuz yetki uyuşmazlığı çıkarsa, ortak Yüksek Görevli mahkeme, yetkili hakim veya mahkemeyi belirler.” şeklindeki düzenleme uyarınca aynı yargı çevresi içerisinde bulunan mahkeme ve hakimler arasında doğan yetki uyuşmazlıklarında uyuşmazlığı çözümlemek görevi bağlı oldukları Yüksek Dereceli mahkemeye ait iken farklı yargı çevresindeki mahkemeler arasındaki uyuşmazlıkta karar verme yetkisinin 20.07.2016 tarihinden önce Yargıtay 5. Ceza Dairesine ait olduğu cihetle, 1. Asliye Ceza Mahkemesince yetkisizlik kararının verildiği 19.07.2016 tarihi itibariyle uyuşmazlığın çözüm yerinin Yargıtay 5. Ceza Dairesi olduğu gözetilmeden, dosyanın Yargıtay’a gönderilmesine karar verilmesi gerekirken esastan inceleme yapılarak yazılı şekilde karar verilmesinde isabet görülmediğinden bahisle 5271 Sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 309. maddesi uyarınca bozulması lüzumu Yüksek Adalet Bakanlığı Ceza İşleri Genel Müdürlüğü ifadeli, 13.06.2017 gün ve 94660652-105-34-11510-2016-Kyb sayılı Kanun yararına bozmaya atfen Yargıtay C.Başsavcılığından tebliğname ile Daireye ihbar ve dava evrakı ile birlikte tevdii kılınmakla gereği düşünüldü:

KARAR VE SONUÇ : Kanun yararına bozma istemine dayanan ihbarname münderecatı yerinde görüldüğünden talebin kabulüyle 5. Ağır Ceza Mahkemesince verilen 28.07.2016 tarihli ve 2016/934 değişik iş sayılı Kararın CMK’nın 309. maddesi uyarınca BOZULMASINA, yetki ihtilafı konusunda düşünce belirtir tebliğname düzenlendikten sonra Dairemize iade edilmek üzere Yargıtay C.Başsavcılığına TEVDİİNE, 11.09.2017 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.

YARGITAY 14. CEZA DAİRESİ Esas: 2013/6321 Karar: 2013/9240 Tarih: 17.09.2013

• CMK 17. Madde

• Yetkide Olumlu Veya Olumsuz Uyuşmazlık

Reşit olmayanla cinsel ilişki suçuna ilişkin yapılan soruşturma sırasında, suç yeri itibarıyla evrakın Van Cumhuriyet Başsavcılığına gönderilmesine dair Manavgat Cumhuriyet Başsavcılığının 20.03.2012 tarihli ve 2011/783 soruşturma, 2012/141 sayılı yetkisizlik kararını müteakip, bu kez suç yeri bakımından dosyanın Muradiye Cumhuriyet Başsavcılığına gönderilmesine ilişkin Van Cumhuriyet Başsavcılığınca verilen 31.11.2012 tarihli ve 2012/2917 soruşturma, 2012/761 sayılı yetkisizlik kararı üzerine, yetki konusunun çözümü için dosyanın gönderildiği Erciş Ağır Ceza Mahkemesince karşılıklı yetkisizlik kararı söz konusu olmadığından yetkili savcılığın belirlenmesi talebinin reddine dair ll.01.2013 tarihli ve 2013/44 D. İş sayılı kararının;

Dosya kapsamına göre, Yargıtay 5. Ceza Dairesinin 27.09.2012 tarihli ve 2012/10135-9559 sayılı ilâmında belirtildiği üzere; 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanununun 161. maddesine, 14.04.2011 tarihinde yürürlüğe giren 6217 sayılı Kanunun 21. maddesiyle eklenen 7. fıkrada “Yetkisizlik kararı ile gelen bir soruşturmada Cumhuriyet Savcısı, kendisinin de yetkisiz olduğu kanaatine varırsa yetkisizlik kararı verir ve yetkili savcılığın belirlenmesi için soruşturma dosyasını, yargı çevresinde görev yaptığı ağır ceza mahkemesine en yakın ağır ceza mahkemesine gönderir. Mahkemece bu konuda verilen karar kesindir” hükmünün yer alması karşısında, söz konusu fıkranın yürürlüğe girdiği tarihten itibaren ikinci yetkisizlik kararını veren Cumhuriyet Başsavcılığının, yetkili savcılığın belirlenmesi için dosyayı en yakın ağır ceza mahkemesine göndermesinin gerektiği gözetilmeden yetkili savcılığın belirlenmesi yerine yazılı şekilde karar verilmesinde isabet görülmediğinden bahisle 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanununun 309. maddesi uyarınca anılan kararın bozulması lüzumu Yüksek Adalet Bakanlığı Ceza İşleri Genel Müdürlüğünün 30.04.2013 gün ve 94660652-105-65-3413-2013/6987/28240 sayılı kanun yararına bozma istemine atfen Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığından tebliğname ile Dairemize ihbar ve dava evrakı tevdii kılınmakla gereği düşünüldü:

KARAR : Bilindiği üzere; 2709 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın;

“Cumhuriyetin nitelikleri” kenar başlıklı 2. maddesi uyarınca;

“Türkiye Cumhuriyeti, toplumun huzuru, milli dayanışma ve adalet anlayışı içinde, insan haklarına saygılı, Atatürk milliyetçiliğine bağlı, başlangıçta belirtilen temel ilkelere dayanan, demokratik, lâik ve sosyal bir hukuk Devletidir.”

“Hak arama hürriyeti” kenar başlıklı 36. maddesinin birinci fıkrası uyarınca;

“Herkes, meşru vasıta ve yollardan faydalanmak suretiyle yargı mercileri önünde davacı veya davalı olarak iddia ve savunma ile adil yargılanma hakkına sahiptir.”

“Duruşmaların açık ve kararların gerekçeli olması” kenar başlıklı 141. maddesinin son fıkrası uyarınca;

“Davaların en az giderle ve mümkün olan süratle sonuçlandırılması, yargının görevidir.”

Diğer taraftan; Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin “Adil yargılanma hakkı” kenar başlıklı 6. maddesinin birinci bendi gereğince;

“Herkes, gerek medeni hak ve yükümlülükleriyle ilgili nizalar, gerek cezaî alanda kendisine yöneltilen suçlamalar konusunda karar verecek olan, kanunla kurulmuş bağımsız ve tarafsız bir mahkeme tarafından davasının makul bir süre içinde, hakkaniyete uygun ve açık olarak görülmesini istemek hakkına sahiptir. Hüküm açık oturumda verilir; ancak, demokratik bir toplumda genel ahlâk, kamu düzeni ve ulusal güvenlik yararına, küçüklerin korunması veya davaya taraf olanların özel hayatlarının gizliliği gerektirdiğinde, veya davanın açık oturumda görülmesinin adaletin selametine zarar verebileceği bazı özel durumlarda, mahkemenin zorunlu göreceği ölçüde, duruşmalar dava süresince tamamen veya kısmen basına ve dinleyicilere kapalı olarak sürdürülebilir.”

Ayrıca, 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanununun Yetkide olumlu veya olumsuz uyuşmazlık” kenar başlıklı 17. maddesine göre;

“(1) Birkaç hakim veya mahkeme arasında olumlu veya olumsuz yetki uyuşmazlığı çıkarsa, ortak yüksek görevli mahkeme, yetkili hakim veya mahkemeyi belirler.”

5271 sayılı Kanun’un 6217 sayılı Kanunun 12. maddesiyle değişik ve Cumhuriyet Savcısının görev ve yetkileri kenar başlıklı (161. maddesine “Yetkisizlik kararı ile gelen bir soruşturmada Cumhuriyet Savcısı kendisinin de yetkisiz olduğu kanaatine varırsa yetkisizlik kararı verir ve yetkili savcılığın belirlenmesi için soruşturma dosyasını, yargı çevresinde görev yaptığı ağır ceza mahkemesine en yakın ağır ceza mahkemesine gönderir. Mahkemece bu konuda verilen karar kesindir.” şeklinde fıkra eklenmiş bulunmaktadır.

Yukarıda yer alan hukukî düzenlemeler birlikte değerlendirildiğinde;

CMK.nın 161. maddesinin yedinci fıkrası gereğince Cumhuriyet Başsavcılıkları arasında çıkan yetki uyuşmazlığının çözümüne ilişkin olarak,

Cumhuriyet Savcısının yargı çevresinde görev yaptığı ağır ceza mahkemesine en yakın ağır ceza mahkemesince bir karar verilebilmesi için, soruşturma dosyası yetkisizlik kararıyla kendine gelen Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından yetki yönünde yapılan değerlendirme sonucu, sadece daha önce yetkisizlik kararı veren yer Cumhuriyet Başsavcılığına yetkisizlik kararı ile gönderilmesi durumunda uygulanmayacağı, diğer bir ifadeyle CMK.nın 17. maddesinde düzenlendiği gibi mahkemeler arasında çıkan olumsuz bir yetki uyuşmazlığının çıkmasına gerek bulunmadığı, fıkra hükmünün soruşturma dosyasının yetkisizlik kararı verilerek bir başka yer Cumhuriyet Başsavcılığına gönderilmesi durumunda da uygulanabileceği, aksine yorumun sözü edilen fıkranın getiriliş amacına uygun olmayacağı gibi Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Türkiye Cumhuriyeti Anayasası ile korunan “adil yargılanma hakkı” ve bu kapsamda değerlendirilen “makul sürede yargılanma” hakkına uygun olmayacağından Erciş Ağır Ceza Mahkemesince yetkili Cumhuriyet Savcılığının belirlenmesi gerekirken yazılı şekilde talebin reddine karar verilmesi usul ve kanuna aykırıdır.

SONUÇ : Bu itibarla kanun yararına bozma istemine dayanan Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığının ihbarname içeriğinin yerinde olduğu görülmekle, Erciş Ağır Ceza Mahkemesinin 11.01.2013 gün, 2013/44 D. İş sayılı Kararının CMK.nın 309. maddesi uyarınca BOZULMASINA, müteakip işlemlerin mahallinde yapılmasına ve dosyanın merciine gönderilmek üzere Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığına TEVDİİNE, 17.09.2013 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.

YARGITAY 16. CEZA DAİRESİ Esas : 2016/2026 Karar : 2018/655 Tarih : 13.03.2018

• CMK 17. Madde

• Yetkide Olumlu Veya Olumsuz Uyuşmazlık

I- Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı 05.02.2016 tarihli talep yazısıyla özetle;

Suç işlemek için örgüt kurma suçunun şüphelisi … ve suç ortakları hakkında yapılan soruşturma sırasında İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığının 2010/1003 soruşturma sayılı dosya üzerinden yaptığı soruşturma sırasında … ve bir kısım şüpheliler hakkında kamu davası açtığı, davanın İstanbul özel yetkili 11. Ağır Ceza Mahkemesinde görüldüğü, şüpheli … ve bir kısım şüpheliler hakkında ise tefrik kararı vererek 2011/964 soruşturma numarasına kaydedip 12.03.2014 tarihinde suç yeri itibarıyla yetkisizlik kararı verip dosyayı Beykoz Cumhuriyet Başsavcılığına gönderdiği, Beykoz Cumhuriyet Başsavcılığının ise 27.05.2014 tarih ve 2014/2437 soruşturma, 384 karar sayılı kararla Gölcük Cumhuriyet Başsavcılığının yetkili olduğuna dair karar verip olumsuz yetki uyuşmazlığının çözülmesi için dosyayı İstanbul 16. Ağır Ceza Mahkemesine gönderdiği, bu mahkemenin de 25.06.2014 tarih ve 2014/164 D. İş sayılı kararıyla Gölcük Cumhuriyet Başsavcılığının yetkili kılınmasına karar verdiği;

Öte yandan İstanbul 11. Ağır Ceza Mahkemesinin açılan kamu davasını sonuçlandırarak bir kısım sanıkların mahkumiyetine karar verdiği 02.08.2012 tarihli ve 2011/35 Esas 2012/166 Karar sayılı bu kararın temyizi üzerine gönderildiği Yargıtay 9. Ceza Dairesinin 05.12.2013 tarih 2013/8851-14876 E/K sayılı ilamıyla bozulmasına karar verildiği ve dosyanın İstanbul 21. Ağır Ceza Mahkemesine gönderildiği, bu mahkemenin 22.04.2014 tarih ve 2014/18- 142 E/K sayılı ilamıyla yetkisizlik kararı vererek dosyayı Kocaeli 1. Ağır Ceza Mahkemesine gönderdiği, bu mahkemenin de 20.05.2014 tarih ve 2014/200-183 E/K sayılı ilamıyla yetkisizlik kararı vererek dosyayı İstanbul Anadolu 5. Ağır Ceza Mahkemesine gönderdiği, bu mahkemenin de 24.06.2014 tarih 2014/296-247 E/K sayılı ilamla yetkisizlik kararı vermesi üzerine ortaya çıkan olumsuz yetki uyuşmazlığını Yargıtay 5. Ceza Dairesinin 02.10.2014 tarih 2014/8727-9423 E/K sayılı ilamıyla İstanbul Anadolu 5. Ağır Ceza Mahkemesinin yetkisizlik kararını kaldırarak çözdüğünü, itiraza konu dosyadaki suçun da aynı suç işleme kapsamında işlendiğini ve soruşturmada Beykoz Cumhuriyet Başsavcılığının yetkili olduğunu, dolayısıyla Gölcük Cumhuriyet Başsavcılığını yetkili kılan İstanbul 16. Ağır Ceza Mahkemesinin 25.06.2014 tarih 2014/164 D.İş sayılı kararının yerinde olmadığını belirterek CMK 309. maddesi uyarınca kanun yararına bozulmasını talep etmiştir.

II-KANUN YARARINA BOZMA İSTEMİNE İLİŞKİN UYUŞMAZLIĞIN KAPSAMI:

İstanbul 16. Ağır Ceza Mahkemesinin Gölcük Cumhuriyet Başsavcılığının yetkisizlik kararını kaldıran kararının yerinde olup olmadığı ve soruşturmaya hangi Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından bakılacağına ilişkindir.

III- HUKUKİ DEĞERLENDİRME

Kanun yararına bozma 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunun altıncı kitap üçüncü kısım ikinci bölümünde 309 ve devamı maddelerinde düzenlenen olağanüstü bir kanun yoludur. Doktrin ve Yargıtayın yerleşmiş içtihatlarına göre hakim veya mahkeme tarafından verilen ve istinaf veya temyiz incelemesinden geçmeden kesinleşen karar veya hükümlerde hukuka aykırılık bulunması halinde Adalet Bakanlığı bu kararın Yargıtayca bozulmasını nedenlerini belirterek Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığına bildirerek kanun yararına bozma yoluna başvurmasını isteyebilir.

Ancak bu hak ve yetkinin kullanılması belli kıstaslara bağlıdır. Olağanüstü kanun yolu olan Kanun Yararına Bozma yoluna başvurulabilmesi için tüm hukuki yolları tüketilip başka hiçbir çözüm yolunun kalmaması gerekir. Oysa somut olayda iddianame düzenlenmesi halinde mahkemelerce Yetkisizlik/Karşı Yetkisizlik verilmek suretiyle çıkartılacak yetkide olumsuz uyuşmazlığın CMK 17. maddesi uyarınca çözülerek sorun halledilebilecekken olağanüstü kanun yolu olan kanun yararına bozma yoluna gelinmesi yerinde görülmeyerek talebin reddine karar verilmiştir.

IV- SONUÇ VE KARAR:

Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığının 05.02.2016 tarih ve 2016/38484 sayılı İstanbul 16. Ağır Ceza Mahkemesinin Gölcük Cumhuriyet Başsavcılığının yetkisizlik kararının kaldırılmasına ilişkin 25.06.2014 tarihli 2014/164 D.İş sayılı kararının Kanun Yararına Bozulması talebi yerinde görülmediğinden REDDİNE 13.03.2018 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.